Ырыс пен ынтымақ ұйыған таулы өлкенің кемелденуі мен болашаққа бағамдаған бағыты орасан зор
Сұхбат
Ырыс пен ынтымақ ұйыған таулы өлкенің
кемелденуі мен болашаққа бағамдаған бағыты орасан зор
2018 жылы аудан екіге бөлініп, өз іргесін бекемдеген қос аудан бүгінгі таңда өз кезегінде қарыштап даму үстінде. Ырыс пен ынтымақ ұйысқан таулы өлкенің кемелденуі мен болашаққа бағамдаған бағыты орасан зор. Тарихи құндылыққа толы өлкенің ертеңінен үміт көп. Мамыражай халқы мен шұрайлы жері, табиғат байлығы, көз тартар көркі бар мекеннің кешегісі мен бүгінінің, келешегінің, өсіп-өркендеуі мен іргелі елдің жай күйін білмекке өңір басшысымен тілдесіп, киелі мекеннің бүгінгі атқарылып жатқан қадамымен танысып қайттық. Аудан әкімі Нұрбақыт Теңізбаевпен ауданда атқарылып жатқан ауқымды істер мен алдағы атқарылар, кезек күтіп тұрған істердің жай-жапсарын тарқатып сұхбат алған едік.
– Өткен жылдан бергі атқарылған жұмыстарға тоқталып өтсеңіз?
Нұрбақыт Молдахметұлы: – 2023 жылдың шілде айына әкімдікке халықтың қолдауымен, маслихат депутаттарының қолдауымен тағайындалдым. Әкім болу өте үлкен саяси жауапты жұмыс. Өзім спорт саласында қызмет еттім. Жазы жайлауда, қысы қыстауда өтетін малды ауылда туып өстім. Әке-шешем малмен айналысты, егін екті, жем-шөп дайындады. Сондықтан да ауылдың тіршілігі маған жат емес. Спорт саласында да біраз елге қызмет жасадық. Саяси лауазымға келген кезде, оның жауапкершілігі одан да жоғары екенін сезіндім. Әрине, оңай шаруа емес. Менің алдымда әкім болған Т.Ескендірұлының да еңбегін атап кету керек. Көпдеген жұмыстар атқарды. Аудан үшін ол кісінің де еңбегі орасан зор. Облыс әкімі М.Елеусізұлы осы ауданға мені әкім етіп жіберген кезде де аудан жайлы біраз мәселелермен танысқан болатынмын. Облыста 1033 проблемамен сұрақ көтерілсе, соның 193-і осы Кеген ауданында болды. 11 ауылда су жоқ, интернет тапшылығы басым, ауданның жолдарына қолдау керек деген сынды мәселелер қозғалды.
Әрине, бәрін бір күнде оңалып кетпейді. Сол тұста «жол картасы» әзірленіп, 193 проблеманы шешудің жолдары қарастырылған болатын. Бүгінгі таңда сол 193 проблеманың 36-сын нақты шешіп, жолға қойдық. 87 мәселе кезең-кезеңімен шешімін табуда. Одан басқа 70 мәселе кішігірім ауылдарға мектеп сұраған, байланыс жүйелері әлі шешімін таппаған, жөндеуді талап ететін жолдар бар. Ауыз су мәселесін күрделі жөндеуден өткізу, малшаруашылығы бойынша, егін шабыс, сол жерлерді суару жұмыстары осы сынды мәселелердің шешімін табу жолында. Қазір біз қаражат, демеушілік тарту жолдарын қарастырып жатырмыз. Бәрін дерлік жолға қою үшін де уақыт керек. Алдағы уақытта осы мәселелер нақтылы шешімін табатын болады. Мемлекет басшысы да, облыс әкімі М. Елеусізұлы да қолдап отыр. Басқарама басшылары арнайы ауданымызға атбасын бұрып, бір емес, бірнеше мәрте келіп, ауданның мәселелерімен танысып қайтты. Алдағы мезетте өз кезегінде жоғарыдағы мәселелер шешімін табатын болады.
Ауданның халқы жайлы айтар болсам, таулы аймақта қоныс тепкендіктен де өте қарапайым, еңбекқор, алты ай қыстағы суыққа төзімді, өте шыдамды халық. Бір мәселе орын алып жатса өздері шешімін тауып, қай істе болмасын еңбек етіп жатқаны. Халықта әр атқарған ісімізбен болашақтағы бағытымызды қолдап отыр, ел көңілінен шығып, алға қойған мақсаттарымызға өз кезегімен жетеміз деп сенемін.
– Құрылыс жұмыстары жайлы айтып өтсеңіз?
Нұрбақыт Молдахметұлы: – Құрылыс жұмыстарына тоқаталар болсам. Өткен жылы ауданда көпдеген құрылыстардың жұмысы жүріп жатқан. Соны ары қарай жалғастыру үстіндеміз. Оның ішінде үш мәдениет үйі бар. Жастар орталығы болған. Осы жылдың ақпан айында облыс әкімінің, жастар комитетінің қатысуымен аудан орталығында облыс бойынша алғашқы болып «Жастар ресурстық» орталығын аштық. Одан басқа 20 үйдің құрылыс жұмысын былтыр аяқтап, әр санаттағы кезекте тұрған тұрғындарға кілітін табыстадық. 50 үйдің құрылыс жұмыстары жүріп жатыр. Одан бөлек 30 үйдің құрылыс жұмыстары жалғасын табуда. 3 мәдениет үйінің құрылыс жұмыстары былтырдан басталған, биылғы жылға өтпелі кезеңмен Жалағаш ауылы, Бөлексаз, Қарқара ауылдарында мәдениет үйінің құрылысы өз кезегінде жүріп жатыр. Биылғы жылы Жылысай ауылдық мәдениет үйіне қаржы бөлініп, жұмыстары жалғасуда. Басқа да екі ауыл Тұйық, мықты өнер жұлдыздары шыққан Рамазан Стамғазиев ағамыздың туған мекені Шырғанақ ауылына қаржы бөлініп, мәдениет үйлерінің құжаттары жасалуда.
– Ауыз су және ауылдардағы жолдарың жайы қалай?
Нұрбақыт Молдахметұлы: – Ауданымызда ауыз су мәселесі жоқ емес. Бүгінгі таңда аудан бойынша 11 ауылда ауыз су мәселесі туындап отыр. Сол 11 ауылдың ауыз су мәселесі бүгінде қолға алынып, қажетті жұмыстар жүріп жатыр. Осы мәселелерді шешу бойынша облыстан құжаттама негізделіп, қаржы бөлінген, 6 ауылдың құжаттары дайын болып қалды, 5-і келесі жылдың жоспарына негізделіп отыр. Одан басқа аудан орталығы Кегенмен, басқа да ауылдарды бұлақ көздерінен тартылған сулардың азаюына байланысты қиындықтар туындап жатыр. Кәріздер (турба) ескірген оның бәрін ауыстыру жұмыстары сынды мәселелер туындап отырады. Ауыз су мәселесінің шешу жолдарының мүмкіндігінше барлық жағынан қарап жатырмыз. 2025 жылдың аяғына дейін біраз мәселе бері қарап қалдады деген ойдамыз. Одан кейін жол мәселелеріне тоқталар болсақ, ауданымызда 775 шақырым жол бар. Сол жолдардың барлығын дерлік ретке келтіру бойынша облыстық жол басқарамасы арқылы, облыстық жолға қарайтын маңызы бар ауыл арасындағы жолдардың мәселелерін қарап жатырмыз. Бүгінгі күні Тұйық ауылында 21,7 км жол жөнделу үстінде. Одан басқа 20 ға жуық елді мекендерде ауыл ішкі көшелерінің жөндеу жұмыстарының барлығы қолға алынып, жүріп жатыр. Ал Көкпек- Кеген, Кеген-Қарқара, Нарынқолға дейінгі жолдар, туристер көп жүретін Жалағаш жаққа кететін жолдардың барлығы республикалық маңызы бар жолдар болып саналады. Олар да мәселе өте көп. Жол министрімен де жиналыстарға қатыстық, облыстық «Қазавтожол» басшысы да ауданымызға арнайы келіп, республикалық маңызы бар жолдардың жай-күйімен танысып, жоспарға кіргізді. Облысымыздан, ауданнан шыққан сенат депутаттары Жанболат Жөргенбаев, мәжіліс депутаттары Жандарбек Әшімжан, Ардақ Назаров сияқты Аман Кәрімұлы сенат депутаттары парламент қабырғасында осы мәселені көтерді бір емес, бірнеше рет. Президентіміз де осы туризімді дамыту бойынша, жалпы инфраструктура жол саласының да дамуына көп көңіл бөлуде. Халықтың бірінші көтеріп отырғаны Кеген-Нарынқол арасындағы жол мәселесі. Осы мәселені шешу бойынша облыстан құжаттамаға қаржы бөлініп, бүгінгі таңда жұмыстар жүріп жатар. Жұмыстар 2024-25 жылдың аяғына дейін толығымен аяқталады делінген.
– Өңірдегі білім, денсаулық саласына қысқаша тоқталып өтсеңіз?
Нұрбақыт Молдахметұлы: – Ауданымызда білім саласы бойынша биылғы жылы 26 түлек қызыл аттестатқа бітірді. Аудан бойынша 32 білім ордасы бар. 2023-24 оқу жылында 496 бала 1-сыныпқа қабылданды. 2023-24 оқу жылында облыс әкімінің қолдауымен 2975 бала ыстық тамақпен қамтылды. Жалпы мектебімізде 4980 оқушы білім алуда. Білім сапасы биылғы жылы 67 пайызды құрап отыр. 2023 жылы аудан орталығында орналсқан К.Нұрпейісұлы атындағы мектеп-лицейі күрделі жөндеу жұмыстарына қаңтар айында кірсе, Ө.Жаңабаев атындағы орта мектебіне бүгінгі таңда жөндеу жұмыстары жүргізіліп, жаз айларында аяқталады деп күтілуде. Одан басқа 2024 жылы екі мектепке күрделі жөндеу жұмысытарына қаражат бөлінді. Олар Тасашы орта мектебі, Кеген өнер мектебі. Кеген өнер мектебіне Кеген ауылына кіре берістегі екі қабатты ғимарат беріліп, жұмыстары жүргзілуде. Құрылыс жұмыстары аяқталысымен Заманбек Нұрқаділовтың аты берілетін болады.
Денсаулық саласына тоқталар болсақ. Ауданда 65 дәрігер, 200 аса орта буын медицина қызметкерлері жұмыс істеуде. Былтырғы жылы Жалағаш ауылында сауықтыру орталығы толығымен іске қосылды. А.Нүсіпбеков ауылы мен Алғабас ауылында орналасқан ФАП күрделі жөндеуден өтті. Жоғарыда айтқанымдай 193 проблемалық сұрақтардың арасында кездесетін әр ауылға барғанда дәрігердің тапшылығы, медпунктің жоқтығы айтылып, сұраныс туындап жатады. Сол бойынша биылғы жылы ауданымызда 6 медициналық пунктерді салу құрылыс басқармасы арқылы қолдау тауып отыр. Ол биылғы жыл мен келесі жылдың өтпелі кезеңімен өту жоспарда. Одан басқа 8 ауылға аудандық бюджет арқылы медпункт салуды қолға алдық. Алдағы уақытта жұмысы жүретін болады.
– Ауданымызда тарихи орындар өте көп, осы тұрғыда туризмнің алдағы бағыты қандай?
Нұрбақыт Молдахметұлы: – Ауданымызда туризмнің болашағы өте зор деп айтуға болады. Бүгінгі таңда Саты, Жалағаш, Қарабұлақ аймақтарынан басқа да Кегеннің маңайындағы «Шарқұдық альпенистер лагері», Мыңжылқы, Қырғызстанмен шекаралас Қарқара жайлауына қарай, одан кейін Тұйық ауылындағы сарқырамаға қарай, Орта меркі, Шет меркі, Жайдақбұлақ, Екіаша жайлауы, Жүз көл осы аталған жерлердің барлығына дерлік туристер тарту үшін жолдарды ашып, сол жерлерге туристер тоқтайтын қазақ үйлер, қонақ үйлер салу сияқты мүмкіндіктерді қарап жатырмыз. Аудан орталығы Кеген ауылына да қонақ үй салуға инвестор таптық олда биылғы жылы өз кезегінде жұмыстарын бастайтын болады.
– Үстіміздегі жылы тұрғындарға есеп беру кездесуінде өз сөзіңізде 2025 жылы Кеген ауылы толығымен канализацияға қосылады деген едіңіз. Осы жайлы нақтылай түссеңіз?
Нұрбақыт Молдахетұлы: – Канализация мәселесі өте үлкен күрделі жөндеуді қажет етеді. Канализация мәселесі бойынша жобалық сметалық құжаттары жүріп, жобасы жасалып жатыр. Бірінші кезекте біз аурухана, мектеп деген сияқты үлкен ғимараттарды қосуды жоспарлап отырмыз. Бүгінгі таңда құжаттамалық, сызбалары есептелу үстінде. Жылдаң аяғына дейін толығымен есептеліп, келесі жылы экспертизаға кіретін болады. Келесі жылдың ортасына дейін экспертизадан қолдау тауып жатса, бірден барлығын деп айта алмаймыз, шетінен осы аталған мекемелерден бастап қолға алатын боламыз. Осы тұста құрылыс жұмыстарына қайта тоқтала кетер болсам, біз қазір «Жібек жолы» компаниясы арқылы үлкен демемеушілердің, кәсіпкерлердің қолдауымен 155 пәтерлі тұрғын үй салу туралы жоба кіргіздік. Ол Кеген аулына қарасты Бөлексаз ауылына шыға берісте орналасатын болады. Содан ары қарай канализацияны сол жаққа қарай шығарамыз деген жоспарда бар. 155 үйді осы бағытты ұстана отырып, Кегеннің батыс жағына қарай салғалы отырмыз. Канализацияға қосылатын ең алдымен бірінші кезекте аурухана, басқа да мекемелерді қарастырсақ деген ойдамыз. Кеген ауылының өзі үлкейіп кеткеніне байланысты, сонымен қоса қаншама жолдар жасалынып кеткендіктен. Сол себепті де шетінен іске асырмасақ, бірден барлық жерді қопарып тастау үлкен жұмыс пен қаражатқа келіп тіреліп тұр. Сондықтан да канализацияның құжаттары толығымен аяқталса, алдымен мекемелерден басталатын болады. Ауыл арасында Саты мен Жалағаш ауылы бас жоспарға кіріп отыр, басқа да ауылдар алдағы уақыттың еншісінде, дегенмен де жоспарда бар.
– Алып- қашпа сөздерге сүйенер болсақ тұрғындар арасында Кеген ауылын кішігірім қала тектес дәрежеге жеткіземін деген сөзіңіз өріп жүр. Бұл жайт қаншалықты шындыққа жанасады?
Нұрбақыт Молдахметұлы: (күліп алып) – Рас айтады. Дегенмен де ауылдың аты ауыл. Малды ауыл, ауылшаруашылығына бейімделген елді мекен. Аудан орталығы Кеген ауылында, әр ауылда, тіпті әрбір үйде кемінде 20, тіпті 100 бас қойдан ұстайтындығын көзім шалды. Жоқ дегеннің өзінде арагідік үйлерде 30 сиыр ұстайды екен. 10-15 жылқы ұстайтын шаруалар да бар. Малдың бәрін үйде ұстайды. Ертеңгісін көше арқылы шығарып, кешке көше арқылы кіргізіп, тіпті түнімен көшеде мал өріп жүретіні тағы бар. Осының барлығын тәртіпке келтіру бойынша әріптестермен бірлесе отырып үлкен жоба жасаған болатынбыз. Бірінші осы Кегеннің, аудан орталығы деген өзіндік статусы болуы керек,- деген тұжырымға келіп, бұл қойды ауыл емес, кішігірім қала текті болуы керек деген ұстанымды ұстандық. Ең алдымен тазалыққа мән бере отырып, тап-таза аймақты өркендетуді басты назарға қоюды жөн көрдік. Шет елдік қонақтар, ауыл, аудан, қаладан қонақтар келсе де біздің ауылымызға келіп, тамсанып кететіндей болуы керек деп ойлаймын. Сонымен қоса орталыққа сәулетті ғимараттар сала отырып көркейтсек деп жобалар жасағанбыз. Барлығы да алдағы уақыттың еншісінде. Қала болып кетеді деп айта алмаймыз десе де, аудан орталығына сай, қалаға жете қабыл, атына заты сай болатындай әдемі, кішігірім қала болса, өзіндік аудан орталығы деген дәрежесіне лайықты болса деген ойдамын.
– Сұхбатыңызға рахмет! Ел болашығы үшін еңбек ете беруіңізге тілектеспіз.
Сұхбаттасқан Лаура Мұхаметқали,
«Қарқара» газеті, фото Н.Тастанқұлов.
