Мың жылдық мұрат (поэма)

Жалғасы. Басы өткен санда.
Қазақтың Үш жүзі ошақтың
үш тіреуі сияқты. Үшеу түгел
болғанда ошағы болар, оты
сөнбес. Қазақтың түтіні өшпес.
Әлмерек абыз Жаншықұлы.
1658-1756 жж

Хан түселі

Еңсегей бойлы кенжелер – Еділ мен Жайық.
«Көзден кетсе болар деп көңілден ғайып».
Құм Нарын жақтан оралды жарты жыл жүріп,
Нағашы қосқан сарбазбен шебін кең жайып.

Жау жайын,
достың хал- жайын бағамдай келген,
Қазағы жауға алдырмас қамалдай көрген,
Керейден, Уақ, Найманнан көп батыр бастап,
Қалың қолменен Қалбадан Қабанбай келген.
Қас батыр үшін Әлмерек әкесі сынды
Қубас атынан түседі анандай жерден.
«Армысың Абыз!» дегенде батырдың даусы
Желп етіп тиер жүзіңе самалдай келген.
Ажарлы жары Арғын қыз Майсара батыр,
Тізесін иіп сәлемін тәмамдай берген…

Сағынысқандар басады солай сарығын?
Бірінен артық көресің қалайша бірін.
Сарыарқа жақтан самсатып ту алып шықса,
Салмағы бөлек Бәсентин Малайсарының.

Наурызбай, Бақай, Өтеген, Жолбарыс, Қабан,
Хан Түселінің тізгінін қолға ұстаған.
Абыздың Қарадаласы – Түсел иесі.
Жетісу, Сарысу, Шу бойы қолғабыс оған.

Жеті Ру, Әлім, Байұлы ұранына ерген
Хан көңілі әбден қалғанда біз залым елден.
Ақалтекесін керілтіп айшылық жолдан
жас ханзадалар – Ерәлі, Нұрәлі келген.

Шығыстың шырын шертпесі жел ессе шалқып.
Үстірттің күйі ерлікке егеске шарпып.
Арқаның сазы Түселдің түйінін шешер
Батырды, биді ойлантып «Кеңеске» тартып.

Хан шатырында күні ертең билермен кеңес.
Ондай тартыстан абызың именген емес.
Батыр да өзі, би де өзі Әлмекең үшін
Әз Тәуке ханның кезінен үйренген егес.

Оңаша үй тігіп.
Ұқыптап, жазып ойланып.
Тебіренді Абыз, сөз түбін қазып ойланып.
Сыртынан торып күзетер ақын шабытын,
Қангелді батыр қасына Әжібайды алып.

Спикер

Хан Абылай түскен қан құмар, айбынды ақ шатыр,
Күншілік жерден көз тартып айдын жақта тұр.
Хан десе көзге қан толар, қаһар елестер.
Хан үшін сенің басың доп, жаның қақпақыл.

Он сегізінші ғасыр ғой күштің ғасыры,
Айқас ғасыры – от ғасыр, ұшқын ғасыры.
Хан шатырының алдында қасқайып тұрды
Отыз мың қолы, Үш жүздің үш мың батыры.

Абылай асқақ, аңғарлы нағыз хан еді,
Хандығы үшін қан өзен ағызған еді.
Қабағын ашып қарайтын жалғыз кісісі
Атасын көрген Әлмерек абыз ғана еді.

Абылай сөйлеп, тамағын кенеп алған соң,
Найзадай тілін нығыздап безеп алған соң,
Әлмерек тұрды адымдап еңсесін тіктеп,
Абылай ханнан арнайы кезек алған соң.

Алкүрең жүзі шуаққа қанық кісі еді.
Тік тұрса атқа мінгендей алып кісі еді.
Саңқ етсе дауысы тарайды қозы көш жерге,
Қадала қалса қыран көз шалып түседі.

Абыз айтқан

«Кесейін деп кескем жоқ, өлмейтін деп бас кестім,
Басы бүтін құлдыққа көнбейін деп бас кестім.
Біздің заман жан беріп сақтаған бұл даланы,
Тастамасын деп едім Қазағымнан басқа ешкім.

Батысым мен шығысым, терістігім, түстігім,
Көз құрты еді қашаннан өнерлі мен күштінің.
Тәукеден соң Абылай қайта қосты басыңды,
Ендігі әрі бөліне жайылмассың, Үш құлын!
Түгел болсаң үшеуің жау жуытпай іргеңе,
Еңсерерсің уақыттың суығы мен ыстығын
Елің – жерің – Отаның, оты сөнбес ошағың.
Сол ошақты құлатпас, үш тірексің – Үш Жүзім!»

Жұртты сүттей ұйытып, ой толғаса Әлмерек.
Толғанысын сондағы айғақтайды сан дерек.
Кешегіні бүгінге біз жеткіздік, құлыным,
Өздеріңе тапсырам «болашаққа жалға» деп.

Бұдан үш жүз жыл бұрын бергенде сөз кезегін
Тұтас ұлттың алдында Абыз айтқан сөз едің.
Қызыл қанын жүректің ағыза айтқан сөз едің.
Күміс шамның білтесін тамызға айтқан сөз едің.
Қайран абыз аңсаған Қазақстан қолымда.
«Қолда барда алтынның қадірі жоқ», сеземін.
Самалымен Арқаның желбіресе Көк туым,
Абыз сөзін қайталап, өртенеді өзегім:
Оты сөнбес ошағым, Жаннан қымбат Отаным!
Жарты жаңқам қалғанша жану менің кезегім!
Бабамыздың арманы – баламыздың бақыты.
Қазақ тұтас, сен мәңгі, Қазақстан өз Елім!