Сыбайлас жемқорлық – қоғам дерті
Аудан әкімінің орынбасары “Әдеп” комиссиясының уәкілі Қайрат Омарқалық Байқайыпұлымен мекеме, құзіретті орындардағы қарым қатынас, әдеп, сондай-ақ, бүгінгі қоғамның дерті – сыбайлас жемқорлық жөнінде аз-кем сұхбаттасқан едік. Қоғам мен қызметкерлер арасындағы байланыстың жай-күйі, бүгінгінің белді ұстанымы, мәдениет пен сыйластықтың әдет-ғұрпын сөз етпек ниетте жүргізген сұхбатты назарларыңызға ұсынбақпыз.
Сыбайлас жемқорлық – бүгінгі қоғамның дерті болып тұрғаны ащы шындық. Бұл жөнінде өзіңіз не айтар едіңіз?
-Дегенмен, адамзатқа ертеден таныс сыбайлас жемқорлық – заманмен бірге өсіп өркендеп, небір тегеурінді қарсылықтарға төтеп беріп, қайда мол қаражат, пайда болса, сол жерге тамырын жайып бүгінгі таңда жойылмай үлкен кеселін тигізуде.Басқа демеуші елдер сияқты, біздің жас мемелекетімізді де бұл кесел айналып өтеді. Елбасы Н.Назарбаев өзінің халыққа жолдауында ұлттық қауіпсіздік пен қоғамдық тұрақтылыққа төнген қатер ретінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі жалпыұлттық кешенді бағдарламаны дәйекті түрде жүзеге асырудың қажеттігін айтып, сыбайлас жемқорлық қоғамның барлық мүшелеріне, сондықтан жемқорлықпен күрес жалпы барша халықтың борышы екенін атап көрсетті. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заң қабылданғаннан бері сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс – әрекеттер дәйектілікпен жүзеге асырылуда. Сыбайлас жемқорлықтың жиі бой көрсететін, ең қауіпті түрі – парақорлық. Бірінші кезекте пара берудің себептерін, пара алудың жағдайларын түп тамырымен жою үшін қоғам болып белсенділік танытуымыз қажет. Яғни пара беру де, пара алу да пайдалы болмайтындай, үлкен қылмыс ретінде саналатындай жағдай, ол үшін қоғамдық сана қалыптасуы қажет. Парақорлық билік және басқару органдарының беделіне нұқсан келтіреді, заңдылық қағидаларын жоққа шығарып, азаматтардың конституциялық құқықтары мен заңды мүдделеріне қысымшылық жасайды. Оның алдын алу, жолын кесу, ашу және тергеу жұмыстары жоспарлы түрде жүзеге асырылып келеді. Қорыта айтқанда сыбайлас жемқорлық пен көлеңкелі экономикаға жол бермеу үшін қоғам болып күресуіміз керек.
Қазақстан Республикасы мемілекеттік қызметшілерінің Әдеп кодексі (әдеп қағидалары) орнатылғанын білесіз. Өзіңіз төрағалық жасап отырған әдеп комисиясының уәкілісіз әдеп жөніндегі уәкіл – қызметтік әдеп нормаларының сақталуы жөнінде не айтар едіңіз?
Әдепжөніндегі уәкіл – қызметтік әдеп нормаларының сақталуын және мемілекеттік қызмет, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс- қыймыл туралы заңнама мен мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексін бұзушылықтардың алдын алуды қамтамасыз етуді жүзеге асыратын, сондай – ақ, өз функциялары шегінде мемілекеттік қызметшілерге кеңес беретін мемілекеттік қызметші болып табылады. Әдеп жөнінде уәкілдің ұжымдағы негізгі міндеттерінің бірі – ол әрбір мемілекеттік қызметшіге мемілекеттік қызмет, сыбайлас жемқорлықпен күрес заңнамаларын, Әдеп кодексі талаптарын түсіндіру, сонымен қатар, өздерін толғандырып жүрген сауал бойынша жеке консультациялық көмек көрсету болып табылады. Осымен бірге мемілекеттік қызметшілердің құқықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда, оларды қорғауға және қалпына келтіруге бағытталған шаралар жүргізеді. Аталған шаралар, мем лекеттік қызмет атқаруда орын алған түрлі құқық бұзушылықтарды талдау және оларды болдырмаудың алдын алу бойынша түсіндірме жұмыстарын жүргізу, мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексін сақталуына бұқаралық ақпарат құралдарында жарық көрген материалдарды зерделеу және әлеуметтік желілердегі аккаунттарына бақылау жасау түрінде болуы тиіс. Әдеп жөнінде уәкіл ұжымдағы моральдық – психологиялық ахуалдың жәй- күйіне мониторинг жүргізу мақсатында, жыл көлемінде кемінде 2- рет анонимді сауалнама жүргізіп, нәтижесімен ұжымдағы мемілекеттік қызметшілердің ара қатынасына талдау жасап, ұжымдағы жағдай қалыпты болмаса ұжым басшысына ұсыныстар беріледі. Сондай– ақ ұжымдағы мемлекеттік қызметшілердің әдеп нормаларын бұзу жағдайлары бойынша заңды және жеке тұлғалардың өтініштерін қарайды. Осы жұмыстарды ұйымдастыру үшін мекеме ғимаратында Әдеп жөніндегі уәкілдің мәліметтері, қабылдау күндері туралы апарат орналасқанын білу керек.
Қазіргі таңда моральдық- әдептілік бейнесіне жоғары талаптар қойылып отыр, осы жөнінде не айтар едіңіз?
Дұрыс айтасыз, мемлекеттік қызмет атқаруда мемлекеттік қызметшілерге қоғам тарапынан қойылатын талаптардың бірі ол – адалдық. Жалпы бұл термин нөлдік төзбеушілікті білдіреді. Сондық тан адалдық терең мағынаға ие, ол сыбайлас жемқорлықпен жеке күреске қарағанда ауқымы әлде қайда кең. Осыған орай бұл термин бүгінгі күні сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті ғана емес, сонымен қатар жаңа мәдениетті көтеруді де көздейді. Адалдық – мемлекеттік және жеке сектордың күнделікті қызметіндегі құндылықтарды, принциптерді және нормаларды қолдануды білдіреді. Адалдық мәдениетіне қол жеткізу – стандарттарын жетілдіру, түсіндіруге, қадағалауға және күнделікті тәжірибеде оларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге бағытталған тұрақты күш- жігерді талап етеді. Ол сондай- ақ тәуекелдерді болдырмауды және арнайы дайындалған қарсы шараларды қолдануды талап етеді. Міндетті талап- бұл басқаларға қатысты сыпайылық пен дұрыстығы, сондай- ақ әділдікті, өзімшілдік және бейтараптық болмауы керек. Әр қызметкер өз жұмысының нәтижесі үшін жеке жауапкершілікті білуі керек.
Сұхбатыңызға рахмет. Сұхбатты жүргізген Нұрболат ТАСТАНҚҰЛОВ.
