Сібір жарасы туралы не білу қажет!
Сібір жарасы – адамға көп жағдайда сырқаттанған ауылшаруашылық малдарынан жұғатын аса қауіпті жұқпалы аурулардың бірі. Ауру карбункул (жара) түрінде сыртқы жабындарды зақымдаумен, қызба, интоксикациямен, кейде сепсистің дамуымен сипатталады. Қоздырғыштың ағзаға енетін жерінде оттың шоғына ұқсайтын (ортасы қара айналасы қызыл) жаралар пайда болады, ертеде ол жараларды «қасиетті от» деп атаған.
Сібір жарасы ауруының қоздырғышы сыртқы ортада өте тұрақты, табиғаттың қолайсыз факторларына төзімділігімен ерекшеленеді. Ол қолайсыз жағдайларда спора түріне еніп, топырақта ондаған жылдарға дейін сақталады. Малдың немесе адамның денесіне енгенде споралар тез арада өзгеріп, ауру қоздыратын вегетативті түрге айналады.
Ауылшаруашылық малдары аурудың қоздырғыштарын көбінесе сібір жарасынан қолайсыз деп есептелінетін жайылымдарда жайылып, әсіресе құрғақшылық кезде аласа өскен шөппен бірге топырақты жегенде жұқтырып ауырады. Жануарлардың ерні, ұрты, таңдайы, тік ішегінде көпіршіктер пайда болып, кейін олар жарылып, аузы – мұрнынан қанды көбіктенген сұйықтық бөлініп, жануар өледі. Аурудан өлген малдардың барлық мүшелері мен тіндері, терісі, жүні, сүйектері залалды болады.
Адамдарға сібір жарасымен ауырған малды сою, терісін сыпырып, етін жіліктеу, тамаққа пайдалану, жүнін өңдеу кезінде ауру жұғуы мүмкін, бұл кезде бірен – саран жағдайлар немесе топтап аурулар кездеседі. Сонымен бірге сібір жарасымен ауырған малдары бар қораларда жұмыс істеу кезінде шаң – тозаң арқылы жұғуы мүмкін.
Сібір жарасының терілік түрі ең жиі кездеседі. Науқастардың саусақ, білек, мойын, бет, аяқ, т.б. мүшелердің терісі зақымдалады. Терінің зақымдалған жерінде қатты қышитын қызыл дақ пайда болып, күлдіреп 2 – 3 күннің ішінде ортасында көмірдей қара қабыршағы бар жараға айналады. Жараның айналасы қызарып, жалтырап ісіп тұрғанымен, ұстағанда ауырмайды. Дененің қызуы көтеріледі. Уақытында ем қолданылмаса, қоздырғыш қанға өтіп (сепсис) денеге жайылып аурудың өлімге әкеліп соқтыруы ықтимал.
Сібір жарасы туралы бірнеше рет айтылып жатқанына қарамастан соңғы кезде адамдардың күйдіргімен топтап ауруы көбейіп кетті. Себебі, бүгінде мал шаруашылығымен шұғылданатын ұжымдар мен серіктестіктер, жекеменшік мал ұстайтын азаматтардың арасында мал дәрігерлердің қызметін қажетсінбеу, малдарын мезгілінде күйдіргіге немесе басқа да жұқпалы ауруларға қарсы ектірмеу (вакцинация), мал санын жасырып қалу, ауырған малды мал дәрігеріне уақытында хабарламай сойып, етін бірнеше үйге таратып беру немесе басқа бір жерге апарып сатып жіберу жағдайлары жиі кездеседі.
Сібір жарасы ауруының алдын алу үшін әрбір адам төмендегідей қарапайым ережелерді сақтауы қажет:
– жергілікті мал дәрігерімен келісіп жылына 1 рет малдарын түгелдей сібір жарасына қарсы егу;
– тұрғылықты мекен – жайы бойынша жайылымдардың сипаттамасын жергілікті ветеринарлық қызмет немесе санитарлық қызметтен білу;
– малдары кенеттен ауырған немесе өлгенде, міндетті түрде мал дәрігеріне хабарлау;
– малды соятын немесе сататын жағдайда, алдын ала мал дәрігеріне көрсетіп анықтама алу;
– сібір жарасы ауруын жұқтыру қаупі жоғары адамдар (сібір жарасы қоздырғышының болуына зерттеу жүргізетін зертханалардың қызметкерлері, ет комбинаттарының, мал сою пункттерінің және мал шаруашылығының ішкі сауда өнімі объектілерінің жұмыскерлері, малдан алынатын шикізатты жинау, сақтау, тасымалдау және бастапқы өңдеумен айналысатын адамдар) сібір жарасына қарсы уақтылы екпе қабылдауы керек;
– жер асты су көздерін ашатын, құдық қазатын жағдайларда олардың «қауіпті» жерлерден аулақ болуын ескеру;
– мал ұстайтын қора жайларда тазалық сақтау шараларын әрдайым жүзеге асырып отыру;
– мал немесе мал өнімдерін сатып алатын болсаңыз, сатушылардан мал дәрігерімен берілген анықтаманы талап етіп, арнайы ет сататын жерлерден ғана сатып алу қажет.
Қорыта келгенде айтарымыз, ауладағы ауылшаруашылық малдарын ұстау ережелерін мұқият сақтау қажет. Аурудың алғашқы белгілері байқала қалса дәрігерге қаралыңыз, дер кезінде басталған ем өміріңізді сақтап қалатындығын естен шығармаңыз! Жұқпадан сақ болыңыз!
Б.Маратов,
Кеген аудандық санитариялық-
эпидемиологиялық бақылау
басқармасының басшысы.
