ЕЛ КЕЛЕШЕГІН ТӘРБИЕЛЕУГЕ ӨМІРІН АРНАҒАН
Ұлт болашағы – білімді ұрпақ десек, сол ұрпақтың әлемдік өркениетке лайықты, терең, білімді, кең дүниетанымды адам болып қалыптасуына өлшеусіз үлес қосып жүрген жандар аз емес. Солардың бірі – саналы ғұмырын ұстаздық пен басшылыққа, білім саласын дамыту жолына арнаған арқалы азамат, Алатау қалалық мәслихатының депутаты, №15 орта мектептің директоры Сұлтан Данашұлы Жарқынбеков.
Бүгінде Сұлтан Данашұлы өмірдің бір белесі– 60 жасқа толып отыр. Бұл жас парасат пен кемелдіктің, жинақталған мол тәжірибенің, жүріп өткен өнегелі жолдың қорытындысы іспеттес кезең. Қулық тауының етегіне орналасқан қысы қытымыр, жазы қоңыр салқын, шөбі шүйгін, ауасы көкірегіңді ашатын көк майсалы, сулы да, нулы мекен Жалаулы ауылында дүниеге келген Сұлтан жасынан білім мен өнерге жақын болып өсті. Ауылдың оңтүстік шығысындағы Кеген өзенінің суына шомылып, қасиетті Тоғызбұлақтың қайнарына мейлінше шөлін қандырып, бабасы Жарқынбек, Жетен батыр, Шағыл, Майтұйық сайларында жаз бойы құс атып, көбелек қуалап, қыста шаңғымен сырғанап табиғаттың сырын ұғынып, жырын жырлап өскен әрі бес қыздың ортасындағы жалғыз ұл ерке болмағанда қайтсін. Соғыс көріп, тілерсегінен қан кешкен әкесі Данаш пен абзал ана Ләсиман жалғыз ұлдарын бетінен қақпады. Не ішем, не кием дегізбей, қатарының алды етіп өсірді. Қанша ерке болса да жасынан Сұлтан сабаққа зерек, өнерге жақын болды. Мектепішілік шараларда көпшілік алдына шығып, өлең оқып, ән салудан жалықпайтын. Арманы- әртіс болу еді. Алайда, әртістікті ата-анасының жаны қаламады. Сондағылары – өнер жолына түссе жалғыз баламыз бізден алыстап кетер деген қорқыныш. Әкесінің қалауымен Алматы құрылыс техникумының сәулет факультетін техник- архитектор мамандығы бойынша бітіріп шықты.
– Осы мамандық бойынша көптеген қызметтерге шақырулар көп болды. Үйдің кенжесі болғандықтан алысқа ұзағысы келмеді. 1989 жылдан Қызылту орта мектебінде еңбек, сызу пәнінен мұғалім болып, 1990 жылдан бастап туған ауылы Жалаулы мектебіне ауысты. Мектепте ұстаз бола жүріп, әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің филология факультетін филолог мамандығы бойынша бітіріп шықты.
Білген адамға ұстаз болу оңай шаруа емес. Сырт көзге ұстаздың жұмысы жеңіл көрінеді. Көпшілік халықтың ойлауынша мұғалім күнделікті сабағын түсіндіреді, сұрайды, бағалайды. Жоқ, оның бәрі керісінше. Сұраудың да, оқытудың да, тәрбиелеудің де өзіндік қиыншылықтары, әрқилы ғылыми педагогикаларға байланысты жаңаша талабы бар. Бұл мамандық ізденімпаздықты, шығармашылықты талап етеді. Бойында өнердің оты маздаған, жалындаған жас жігіт жұмысын бар ынтасымен атқарды. Оқушыларға сапалы білім беру жолында ізденуден, өз білімін жетілдіруден жалықпады. Сонымен қатар мектептегі маңызы бар мәдени, әдеби шараларды ұйымдастырып, басқа да қоғамдық жұмыстарды атқаруға да уақыт табатын. Еңбекқорлығымен аз уақыттың ішінде өзі еңбек ететін білім мекемесінде директордың оқу ісі жөніндегі орыбасарлығы қызметіне көтерілді. Кейіннен Нарынқол ауылындағы О.Жандосов атындағы орта мектепке директор болып тағайындалды.
Ал, 2000 жылы Іле ауданының Ынтымақ ауылындағы №30 орта мектепке директор болып ауыстырылды. Тәуелсіздіктің 10 жылдығына байланысты облыста алғаш салынған мектептердің қатарындағы осы мектеп те өзіндік үлесін қосты. Атаулы мектептің оқу тәрбиесін бір жылда жоғарғы деңгейге көтеріп, үздік облыстық жыл мектебі, жыл директоры атағына ие болды. 2005-2018 жылдары Іле ауданы әкімі аппаратының ішкі саясат бөлімінің басшылығы қызметін абыройлы атқарды. Мемлекеттік қызметте де адал еңбек етті.Азаматтық қоғам институттарымен жұмысты үйлестіру, қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, ақпараттық саясатты жетілдіру бақғыттарында көптеген шараларды жүзеге асырды.Қоғамдық келісімді нығайту, жастар саясатын ілгерлету, үкіметтік емес ұйымдармен өзара ынтымақтастықты күшейту бағыттарында бірқатар жаңа жобаларды іске қосты.
Жауапкершілігі мол, жүктелер міндеті салмақты мемлекеттік қызметті атқарып жүріп Сұлтан Данашұлы с уретшілігімен қоса, ақындық ауылына да ат басын бұрды. Драматургия саласына да қалам тартты. Белгілі Жамбылтанушы, профессор Сұлтанғали Садырбаев ағамыздың 1991 жылы «Рауан» баспасынан жарық көрген «Ауыз әдебиетінің мәселелері» атты кітабында Жамбылдың Сара есімді ақын қызбен айтысы берілген. лған. Міне, осы деректер желісімен Сұлтан «Әнің мені ешқашан өлтірмейді» пьесасын жазды. Атаулы туындыны алғаш сахналаған Райымбек ауданындағы аудандық халық театры болды. Аталмыш қойылымды қысқа мерзім ішінде сахнаға дайындаған режиссер бір ауданға ғана емес, облысқа танымал азамат. Ол-І-ІІ-ІІІ Бүкілодақтық халық театрлары байқауының лауреаты, ҚР-ның Мәдениет қайраткері Жұмаш Әлдибеков. Атаулы туындыны І-ІІ-ІІІ Бүкілодақтық халық театрлары байқауының лауреаты Іле ауданы Ақши халық театры 2011 жылы қайта сахналап, аудан,облыс, республика көрермендеріне тарту етті.
Сол сияқты 2011 жылы І-ІІ-ІІІ Бүкілодақтық халық театрлары байқауының лауреаты Кеген халық театры М. Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығына арнап жазған «Астанама көктем келді» музыкалы драмасын сахналап сахна шеберлерінің жоғарғы бағасын алды.
Ұзақ жыл мемлекеттік қызметті абыроймен атқарған ол өзінің ойында жүрген дүниелерді жарыққа шығару мақсатында қайтадан педогогика саласына оралды. 2018 жылдан бері Әл-Фараби атындағы № 15 орта мектепте директор болып қызмет атқарып келеді. Бүгінде оның «Халықтық педагогиканы қазақ тілі мен әдебиет сабағында пайдалану», «Қазақ тілін оқытудағы ауыз әдебиеті деректерін пайдалану», « Тәрбие жолы сан тарау», «Сабақ – шығармашылық үрдіс», «ХХІ ғасыр мұғалімі», «Жаңа технология қазақ тілі мен әдебиет сабағында», «Жалаулытану», «Ілетану» атты мұғалімдерге арналған ғылыми- әдістемелік оқу құралдары, саясат саласында «Жасампаздық жолдауына – бүкілхалықтық қолдау», «Ішкі саясат: құрылым және технология»,«Пришло время конкретных дел», «Қазақстан туымен тұғырлы, Елтаңбасымен еңселі, Әнұранымен айбатты», «Діни бірлестіктерге мониторинг жүргізу әдістемесі», «Қазақстан – 2030», «Өрге басқан он жыл», «Жастар кеші көңілді» сияқты еңбектері жарық көрді.
Атаулы еңбектердегі тың тәжірибелері аудан, облыс, республика көлемінде тартылды. Жазушылықпен қатар ақындық таланты бар дарынды азамат. Ол мемлекеттік тіл саясатының жанашыры. Білім мен өнер тақырыбында өткен облыстық, республикалық сайыстардың лауреаты. Жауапты қызметті атқарып жүріп, шығармашылықтан қол үзген жоқ. Республикаға танымал, ҚР-на еңбек сіңген сазгер Владимир Питерцевпен, Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері Жақсылық Әбдірамановпен тығыз шығармашылық әріптестікте жұмыс жасауда. Олармен бірігіп, Сұлтан Данашұлы бірнеше әндер жазды 2018 жылдан бері республикалық «Кегенім,бір өзіңе болдым ғашық» жобасының авторы
Оны жерлестері патриот ретінде құрметтейді. Жетісу өлкесі жайлы қалам тербеп, бірнеше әндерге сөз жазады. Сұлтан Данашұлының «Жалаулы – жұмақ мекенім», «Мен сүйемін», «Жетіген, әнімнің тірегі сен», «Сағынамын мен сені», «Ынтымақ, сен менің жүрегімсің», «Әкеме», «Кегенім бір өзіңе болдым ғашық», «Ауылым-жыр әнім», «Райымбек батыр», «Арман қалам-Алатау» «Жаңа жыл», «Ана туралы жыр», «Жырлайды жүрек бұлбылым тағы да басқа әндері бүгінде қалың жұртшылық аузында. Атаулы туындыларды Қазақстанның халық әртістері Мақпал Жүнісова, Майра Ілясова, ҚР-на еңбегі сіңген артистер Сұлушаш Нұрмағамбетова, Талғат Күзембаев, Қанат,Айткүл Құдайбергеновтер, Қазақстан республикасының Мәдениет қайраткерлері Қаламқас Бексұлтанова, Ғабит Сембиев, Ержан Исатаев , Ахметбаева Қарлығаш және халықтық ұжым «Эллегия» тағы басқалар орындайды. «Кегенім бір өзіңе болдым ғашық» әніне бейнебаян түсірілі, ОРТ-1телеканалдың қорына енгізілді. Ер жігітке жарасар сегіз өнер дегендей ер көңілді, от мінезді Сұлтан Данашұлы отбасының алтын қазығы.Жұбайы Айгүл Ыдырысқызы екеуі Сағыныш, Бауыржан, Фараби, Нұршаттың атты ұл-қыздардың қамын ойлап, олардың бар жағдайын жасап, қатарларынан кем қылмай өсірді. Балалары да ата-анасын жерге қаратқан емес. Сағынышы өз мамандығы бойынша еңбек етсе, Бауыржаны-жеке кәсіпкер, Фарабиі – ұстаз, Нұршаты –дәрігер.Өмірлік қосағы Сығаева Айгүл Ыдлырысқызы да ұлағатты ұстаз, оқу ісінің үздігі.
Өмір жолын қарапайым мұғалімдік қызметтен бастаған Қазақстан Республикасының Құрметті азаматы Сұлтан Данашұлы әрдайым білім саласының дамуына бар күш-жігерін арнап келеді. Ұстаздықты өзінің жүрек қалауымен таңдап , оны азаматтық борыш, адамдық миссия деп түсінген жанның еңбегі ешқашан елеусіз қалған емес. «Шапағат», Ы. Алтынсарин атындағы мемлекеттік медальдары, «Астана қаласының 10 жылдығы», «Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығы» «Қазақстан Республикасының Конституциясына 20 жыл», «Қазақстан ассамблеясының 20 жылдығына», «Мәслихаттардың 30 жылдығы» мерекелік медальдары, Қазақстан республикасының Білім Министрлігінің, Алматы облысы білім басқармасының, Алматы облысы және аудан әкімінің қаншама Құрмет грамоталары, сансыз мадақтама марапаттары, 2002 жылы облыс бойынша «Үздік директор», «Жоғарғы санатты көшбасшы» директор және Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің шебер ұстазы атағын алуы,оның өлшеусіз еңбегінің дәлелі іспеттес. Алдағы кезеңде берері де мол болмақ. Өткен өміріне ой тоқтатып, зер салса, өкінетін ештеңе жоқ сияқты. Көптеген белестерге түрен салыпты. Болашақта да бағындырар асулары да, шығар биігі де заңғар болғай!
Роза АЙДАРБЕКОВА.
