Иә, жоғарыдағы тақырып аясы кең, ауқымы үлкен, толғамы бөлек тақырып екені айтпаса да түсінікті. Өткенге оралмай, болашаққа да қадам баспайтынымыз сөзсіз. Қазақ халқы ұлт болып қалыптасқаннан бері ұлы мен қызының тәрбиесіне, оның жүріс-тұрысына, қылығына, сөйлер сөзіне дейін бағып, әр жас шыбықтай болған өрімдей жастарын қия бастырмай, қыңыр жолға түсірмей, оның керемет тұлға болып қалыптасуына күш салған. Осы орайда қыздың тәрбиесіне ерекше мән берген. Жас қызын әкесі оң жағына отырғызып, оны қонақ деп сыйлап, оның өз төркінен кетіп, басқа ортаға сіңетінін жастайын құлағына сіңіріп өсірген. Жастайынан өзінің басқа жерге, басқа руға кететіні, келін болатынын түйсініп өсуіне зор ықпал жасаған.
Қазақтың ханшайымға бергісіз, текті, ақ жаулықты аналары өз елінің бар жақсы қасиеттерін, тұнған тектілігін, кіршіксіз пейілін өзге жерге ұзатылып барған қыздары арқылы көрінетін біліп, қыз бойына бар жақсы қасиеттер мен бірге көркем мінезді қалыптастырған. Сонымен қатар, «төркіні жақынның, төсегі жиналмас» дей отырып, аз сөзге көп мағына сыйдырған. Қыз кезінде текті болған баласы өзге жерде керемет, өнегелі келін болатынына ертеден көз жеткізген. Қазақтар әдетте елге келін болып түскен қыз ауылының барлық жақсы қасиеттерін, рухани- моральдық құндылықтарын өзімен бірге ала келіп, табалдырығын аттаған босағасының игілігіне, қала берді бүкіл елге сіңірген. Сондықтан қыз тәрбиелі болса, келін өнегелі болары айқын көрініс тапқан.
Бүгінгі қыз бала тәрбиесі қоғамда өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Себебі, ұлттың намысы, абыройы қыз баланың тәрбиесіне келіп тіреледі «Қыздың намысы- ұлттың намысы» деп, әр отбасында осы қағиданы ұстанған.
Бүгінгі қазақ қызы жайлы сөз қозғасақ, халқымыз қыз баладан не күтеді? Бүгінгі қазақ қызы қандай?… Бүгінгі қазақ қызы оқыған, көздері ашық, жан-жақты тұлға болып қалыптасқан жандар. «Баяғы заман мен қазіргі заман өзгерген» деген пікірді айта салып, жаупкершіліктен қашқандай болып көрінетін кездер орын алып жатады. Алайда, заман сол қалпы тұрғанын, бұл ретте адам пейілі өзгергенін тілге тиек еткен жөн. Қаншама зобалаң жылдарды бастан өткерсе де, қазақ халқы қызын күтімсіз, тәрбиесіз қалдырған жоқ. Жақсы отбасының тәрбиесінде өсіп, ұлт тізгінін ұстайтын азаматтардың жары болып отырған аналарымызды көреміз. Демек, халқымыздың қыз балалар тәрбиесінің алдына қойған мақсаты – ұлттың арын сақтайтын арулар тәрбиелеп өсіру. Демек, «қызға қырық үйден тыю» деген мақалды ұстана отырып, бойжеткеннің тәрбиесіндегі талапқа бүкіл қоғам болып атсалысуымыз қажет. Иә, шынында қыз баланың әдептен озбай, инабатты болғаны жақсы. Ата-абаларымыз қызды жақсы көрудің, қадірлеудің ғасырлар бойы қалыптасып қалған өзіндік менталитетін сақтап, «мың өліп, мың тірілсе» де игі дәстүрден айнымай, келер ұрпаққа соны аманаттаумен келген. – Қыздың болашақ рөліне қарай, «қыз – болашақ жар», «қыз – ауыл ажары», «қыз – үйге құт», «қыздың жолы жіңішке», «қыз – жат жұрттық», «қыз – қылығымен сүйкімді», «қызы бардың назы бар» деген сияқты әлеуметтік мәселелермен ұштастырып отырған. Мұның өзі қыз баланы әр кезде адал жар, абзал ана, әлеуетті әже болып қалыптасуына себін тигізері даусыз. Бүгінгі қазақ қыздарының тәрбиесінде ұлтымыздың ежелден ұстанған берік қағидаларын қолға алсақ, нұр үстіне нұр болары анық. Қазақ ұлтының текті де, тәрбиелі қыздарын өсіруде осалдық танытпағанымыз абзал!
Асем Куракбаева,
С.Серкебаев атындағы
мектеп-гимназиясының
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі.
