Ауылдан шыққан – дипломат
Қәзіргі уақытта қоғамда қазақ халқының тарихына, оның ертедегі және кейінгі өткен белестеріне деген терең қызығушылықтарды таныта келген жеке қор иесі Кеген аулының тұрғыны, Еңбек ардагері, Республикалық дәрежедегі дербес зейнеткер – Әбдікәрімов Қанаділ биыл, 110 жылдық мерей тойы.
Әбдікәрімов Қанаділ 1914 жылы 2 мамырда шаруа жанұясында дүниеге келген. 1924 жылы алғаш мектеп табалдырығын аттаған. Ол «Қурайлы мектебі» деп аталған. Бұл мектепте үш класс оқып шығады. 1927 жылы жаз айында Қарқара жәрмеңкесінде оқытушы- мұғалімдер дайындайтын курс ашылады. Бірақ курс оқуға жасы жетпеген соң, курстың басқарушы-оқытушысы Қойлыбаев Рахымжанның үйінде жүріп, орысша оқып үйрене бастайды. Әкесінің көмегімен сол кездегі Тұзкөл болыстық милициясының аға милиционері Базарбаев Мұстафаның жанында практикант болып, еңбек жолын бастайды.
Сол кездегі көргендерін өзінің естелігінде:1926 жылы жаз ортасында 1916 жылғы Қарқара жәрмеңкесінде патшаға қарсы болған Албан көтерілісінің 10 жылдығын атау үшін Қарқара жәрмеңкесінде Ораз Жандосов келген екен. Ол кісі сол кезде Қазақстан өлкелік партия комитетінің үгіт-насихат бөлімінің бастығы болған екен. Бұл кісімен бірге сондағы Жетісу Губисполком төрағасы болып істеуші, осы ауданда туып өскен Көшкінов Ыдырыс болыпты. Қарқараға жиналған халықты милиционерлер мен үгітшілер бастап митингіге шақырады. Қалың халық атқа мінген кезде оның алдына бастаушылар, одан кейін Республиканың атақты әртістері орналасып, өлең айтып, халықты Үлкен Қарқараның арнасына қарай бастайды. Ол жерден бүкіл халық алдына бір-екіден кесек тас алып, жәрмеңкенің күн шығысында бес километрдей жердегі төбенің үстіне апарып жинайды. Содан кейін сол жерде митинг өткізіліп, Ораз Жандосов сөз сөйледі. Сөйтіп, сол төбе Ереуіл төбе аталып, кетті»-деп жазған. Кейін 1986 жылы аудан халқының күшімен 1916 жылғы көтеріліс құрбандарын еске алу мақсатында Ереуіл төбеде үлкен ескерткіш орнатылып, мұражай ашылды.
Практикант болып жүріп көшірме көшіруден бастап, қатынас жазу, повестка жазу, тіпті қозғалған істер бойынша куәлардан, айыпкерлерден жауап алу протоколын жазуға дағдыланады. Осындай еңбектенудің арқасында 1927 жылы қыс айында үш классты қазақша оқығанына қарамастан Сарыжаздағы /Тұзкөл болысының орталығы/ орыс мектебінің бірінші класына қабылданады. Оқуын оқып жүріп, Сот орындаушысының міндетін атқарады. 1928 жылы аудан орталығы Қырғызсай орыс мектебіне оқуға түседі. Қазақша үш класс, орысша төрт класс аяқтаған соң Шет Меркі ауылында оқытушы болып жұмысын бастайды. Осының бәрі жұмысқа белсенді араласу тәжірибесін байытып, өсуіне өз ықпалын тигізген.
«Мен бұл кезде мемлекеттік іс-әрекет істеуде тек Заңды тәртіппен ғана іске асыруға тырысатынмын, өз пайдамды ойлау немесе арамдық жасау, жан сақтау сияқты бұлтарыстармен жұмысым болмайтын»,-дейді өзінің естеліктерінде.
Осындай өмір жолынан өткен Әбдікәрімов Қанәділ өзінің негізгі еңбек жолын 1932 жылы есеп-қаржы жұмысынан бастап, 1935 жылға дейін колхозда, 1935-1937 жылдарда МТС-та және мемелекеттік банктің бөлімшесінде есепші болып істеген. 1940 жылдың басында Әбдікәрімов Қанәділ Кеген аудандық Мемлекеттік Банкі бас есепшісінің орынбасары болып істеп жүрген жерінен алға жылжу тәртібімен Кеген аудандық мемлекеттік банкісінің бас есепшісі қызметіне жоғарлайды. 1944 жылдың 28 наурыз айынан Мемлекеттік Банктің Қызылорда облыстық кеңсесі қалалық бөлімінің Бас есепшісі болып тағайындалады. 1944 жылы 15 тамызда СССР Сауда Банкісінің басқарушысы К.Герценбургтің бұйрығымен Сауда Банкісінің Қызылорда Кеңсесінің басқарушысы болып тағайындалады. 1946 жылғы қазан айынан 1953 жылдың сәуір айына дейін Мемлекеттік Банктің Республикалық кеңсесінде инспектор, бөлім бастығы болып қызметтер атқарған.
1948-1951жылдар аралығында Алматы қаржы-несие техникумында, 1964-1970 жылдар аралығында Алматы халық шаруашылығы институында экономист мамандығы бойынша сырттай бөлімінде оқып, білім алған. 1953 жылдың сәуір айынан 1962 жылдың сәуір айына дейін Мемлекеттік Банктің Кеген аудандық бөлімшесінде инспектор, Таушелек орман-өндірістік шаруашылығында бас есепші, Ақтоғай су-электр станциясында бас есепші, Кеген ауданының Алғабас, Ұзынбұлақ совхоздарында бас есепші қызметтерін атқарған. 1962-1966 жылдар аралығында Кеген аудандық ауылшаруашылық өндірістік басқармасында жоспар-экономика бөлімінің бастығы, 1966-1976 жылдары Кеген ауданының Көлбастау колхозында басқарма төрағасы қызметтерінде істеген. Қазақстан Коммунистік партиясы Кеген аудандық комитеті бюро мәжілісінің қаулысы Қанәділ Әбдікәрімовке Республикалық дәрежедегі пенсия тағайындауды Халық депутаттары облыстық Советі атқару комитеті мен облыстық партия комитетіне жолдайды. Осындай ұсыныстарды ескере отырып Қазақ ССР Министрлік Советі жанындағы дербес пенсия тағайындау жөніндегі комисия шешімімен 1974 жылдың 16 шілдесінде Республикалық дәрежедегі дербес пенсия тағайындалған.
Өзінің еңбек, өмір жолдарында көптеген Үкімет наградаларымен, атап айтсақ, СССР Жоғарға Советі Президиумының Жарлығымен 10 желтоқсан 1973 жылы «Еңбек Қызыл Ту» орденімен, Қазақ ССР Жоғарғы Советі Президиумының 12 наурыз 1974 жылғы Жарлығымен «Тың және тыңайған жерлерді игерудің 20 жылдығына» байланысты Қазақ ССР Жоғарғы Советінің «Құрмет грамотасымен» наградаларымен марапатталған.
Қанәділ Әбдікәрімовтің білімі, ой-санасы, алғырлығы өзінің қолымен жазылған естеліктерінде айқын көрінеді. «Албан көтерілісі жайлы сөз», «Жүрекке етене жақын» мақалалары жарық көрген. Қ.Әбдікәрімовтің «Алматы облысының мемлекеттік архиві» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің Кеген филиалына қабылданған 113 жеке қоры құжаттарының тізімдемесі сақтаулы. Жеке қор тізімдемесінде 1937-1985 жылдар аралығындағы құжаттарды қамтиды. Қ.Әбдікерімовтің құжаттарын 2004 жылдың соңында жолдасы Берікбаева Шаруан тапсырды.
«Алматы облысының мемлекеттік архиві» КММ
Кеген филиалының архивисі Қасымшал Дана
Әбдіуәлиқызы
