…Қай жыл екенін кім білсін, есте жоқ ескі заман ғой ол бір.

Мезгіл жаз айы, шілде болса керек.Аспаны айнадай мөлдір, шақырайған шілденің қара қарғаның миын қайнатқан ыстық күндерінің бірі еді.

Қазіргі Текес өңірі, Шапшал, Қалжат жазығын артқа тастаған салт аттылы қалың топ бір шоғыр болып, жортып келе жатты. Күн талма түстен ауған сайын ыстық барынша белең алып, адамның да, аттың да әбден ығыры кете бастаған. Айналаны буған  қапырықтан жүргіншілердің өңі түтіккендей болып, кенезесі кеуіп, шөл азабы айқын біліне беріп еді.

Жүргіншілердің бәрінің назары дәл ортада келе жатқан, құйқылжыған құла ат мінген, аққұба пішінді, ат жақты, селдір, сұйық шоқша сақалды,ойлы қой көзді, әулие тектес егде кісіге ауған.Құйқылжыған құла ат бөрі бүлкіл, сылаң жүрістен бір тынбайды.Еті қызып, омырауы көбіктенген сайын ауыздық созып, қатты жүріс тілегендей болып, тықырши түседі. Төрт аяғын еркелей, билей басқаны тіпті ерек.Әулие пішінді топ басшысы болса үнсіз. Тұғырдағы томағалы қырандай болып, жанарын алысқа тіктеп, үнсіз мелшиеді. Адамның да, аттың да нендей күйде екенін айқын сезінсе де, бас сауғалар көлеңке іздеп, тізгін іркпеген. Ал, тотияиын түстес көк аспаннан ыстық нұрын мейлінше төккен шілде аспаны болса, жалын бүріккендей болып, күйіп тұр.

Арада бір бие сауымдай уақыт өткнде әулие пішінді егде кісі ат басын тежеп, оң қолын көтерген. Тоқта дегені. Қалың аттылы топ, тізгін іркіп, үйіріліп, тоқтай қалған. Көш басшысы бірінші болып өзі аттан түсіп, нар болып, әуелеп өскен шоқ сексеуілдің саясын пана еткен.Көп жолаушы ошарыла солай қарай бет түзеген.

Бұл кісі бұл күндері аты Жетісу өңіріне мәшүр болған,Албанның мәуелеп өскен қалың бұтағындай сезілетін жарықтық Жарты әулие, өз атымен атағанда Мұсылманбай еді. Жаратылыс бұл жанға ерекше бітім, бөлекше тұлға дарытқан. Туған кезден бастап, ұлы денесінің сол жағы оң жағына қарағанда сәл кіші, ойыс тартып тұрушы еді. Бүкіл дене сол жағына ауғандай болып, ауыңқы көрінетін. Сол үшін де бұлкепиетті жанды Жарты деп атап кеткен. Қалың топтың тоқтаған тұсы кәзіргі Сұңқар ауылының тік төменгі қиылысындағы кең жазықтың бауырын балқытып, қайнап шығып жатқан ыстық арсан болатын.

Бесін мезгілін меңзеген Жарты әулие топты серіктестеріне қарап:

• О, жарандар, не тұрыс, намаз тқылық,- дейді.

Жүрігшілер тезінен қозғалып, бесін намазын оқудың қамына кіріседі. Мұсылманбай әудем жер ұзап барып, қос алапқпнның аумағындай жердің топырағын көсіп алып, дерет алу рәсімін жасайды. Тәиям соғады. Топ басшысының ұйғарымы бойынша жиналғандардың бәрі тек сол арадан ғана топырақ алып, дәрет алады.  Намаз оқылып та бітеді. Жарты әулие:

-Ей, серіктестерім менің, бәрің де бері жақындаңдар,- дейді.

Бәрі жиналып, әу баста топырақ алған жерге келеді. Қараса, бір білектей су әл әзірде ғана тастауыт топырақтың омырауын балқытып,қаймақшып, жүлге тартып, аға бастаған екен.

Ең бірніші болып, Жарты әулие жүзін шайып, суын ішеді.Одан соң күллі топ, шөліркеген аттар сыңғыта су ішіп, мауқын басады. Ойламаған жерден алдарынан шыққан ыстық су бұларға Алланың жіберген сирек сыйындай болып,аса бір қуанышты, көңілді шақ туады.

• Бұл Жартының ыстық бұлағы,- дейді Жарты әулие қасындағыларға мейірлене қарап,- қазір түйе көзленіп қана жылтырап ағып жатыр. Ал, алдағы уақыттарда бұл бұлақ сарқырап ағар арналы суға айналады. Мынау құлан жортқан иесіз құба жон сол шақты үлкен елді мекенге айналады. Бізден тараған саналы ұрпақ сол араның иесіне айналады. Жарқырап оттар жанады. Аспанмен таласқан зәулім ғимараттар бой көтереді. Және бір айта кетерлігі бұл жәй су емес, жанға шипа, дертке дауа шипалы су. Бұл су өз кезінде жүздеген, тіпті сан мыңдаған сырқат жандарды дертінен айықтырып, көңіліне күн шұғыласындай өшпес қуаныш сыйлайды. Жартының ыстық арасаны қиямет күніне дейін тоқтаусыз аға бермек. Оған көкте күн, жалғыз жаратушы куә. Аллатағала сол күндерге жеткізуді нәсіп етсін,Әумин,- деп бетін сипап, бата жасайды.

Көп күттірмей қалың топ үлкен дүрмекті бастап та жібереді. Тосын қуаныштың құрметіне арнап бірнеше жібек шатыр тігіліп, мал сойылып, ас мәзіреті жасалады. Лапылдатып от жағып, қазан көтереді.

Ежелгі аңызға сүйенсек, бүгінгі Сұңқардың ыстық арасанының оқиғасы осылай баяндалады.  Аңыз түбі – ақиқат. Демек, бір шындықтың бары рас…                     

       Дәнеш Ахметұлы