Зейнетақы төлемдері неден тұрады?
Зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру Қазақстан Республикасының 2023 жылғы 20 сәуірдегі №224-VII Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексімен реттеледі (әрі қарай – Кодекс). Кодекстің 196 бабына сәйкес Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың.
Жасына байланысты зейнетақы төлемдері және мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі республикалық бюджеттен төленеді, ал бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан зейнетақы төлемдері инвестициялық табыстан және жарналардан қалыптасады.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі үш деңгейден (ынтымақты, базалық және жинақтаушы зейнетақы) тұрады.
Ынтымақты зейнетақыны тағайындау үшін 1998 жылғы 1 қантарға дейін жинақталған еңбек өтілі және 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыстағы үзiлiстерге қарамастан, қатарынан кезкелген үш жыл iшiндегi орташа айлық кіріс негiзге алына отырып жүзеге асырылады.Жасына байланысты зейнетақы төлемдерiн тағайындау үшін: ерлерге 63 жасқа толғанда, ал әйелдерге Қазақстан Республикасының Президенті Қ. Қ. Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмаларды орындау мақсатында 2023 жылдан бастап әйелдердің зейнеткерлік жасын 2023 жылдан 2028 жылға дейін 61 жас болып ұақытша бекітілді. Сонымен қатар, 5 және одан көп бала туған (асырап алған) және оларды сегіз жасқа дейін тәрбиелеген әйелдердің 53 жасқа толғанда жасына байланысты зейнетақы төлемдерін алуға құқығы бар.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап – зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі он жыл және одан аз болған не болмаған кезде ең төмен күнкөріс деңгейі шамасының 70 пайызы мөлшерінде, оның мөлшері зейнетақы жүйесіне қатысу өтілінің он жылдан асқан әрбір толық жылы үшін 2 пайызға ұлғайтыла отырып, бірақ республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейі шамасының 110 пайызынан аспайтын мөлшерде.
Ынтымақты зейнетақының азайған мөлшері міндетті зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылатын жинақтаушы зейнетақының ұлғаюы есебінен өтелуі тиіс (аудару мерзімі неғұрлым ұзағырақ және зейнетақы жарналарының сомасы көбірек болса, оның мөлшері соғұрлым жоғары болады). Осылайша, мемлекет жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу кезеңіндегі зейнеткерлерді қолдау міндетін алды.
О. Рақымбеков,
Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитетінің Алматы облысы бойынша департаментінің №3 зейнетақы және әлеуметтік қамсыздандыру бөлімінің бас маманы.
