Шарын шатқалында

Жер жаннаты Жетісу өлкесінің көрікті табиғаты Америкадағы Колородо штатындағы «Үлкен каньон» баламасы секілді Мұндағы табиғаттың қайталанбас ғажайып көрністері кімді болса да таңдай қақтырып тамсандыратыны рас. Шарын өзені бастауын Тянь-Шань тауының мұздақтарынан алып, Шәлкөде, Қарасаз, Қарқара, Кеген, Шырғанақ, Кеңсу, Темірлік секілді үлкенді- кішілі тау өзендерінен құйылып соңында Ілеге барып құяды. 2004 жылы 23 сәуірінде мұнда Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі құрылып, осы өңірдегі сирек кездесетін жан-жануарларды, құстарды, өсімдіктерді қорғап сырттан келуші туристтер мен қонақтардың жақсы демалуына негіз қалап келеді. Шарын шатқалында «Қызыл кітапқа» енген көптеген жан- жануарлар көп өсімдіктер түрлері кездеседі. Мұндағы Ерен ағашы (Ясень) жер шарында тек екі жерде ғана өсетін сирек кездесетін түрі.
Шарын өңірінде көбінесе тауешкі, қарақұйрықтар көп мекендейді. Сонымен бірге жабайы шошқа, түлкі, қарсақ, қасқыр, қоян, жабайы мысық ұшырасады. Құстардан тазқара, бүркіт, ителгі, қаршыға, кекілік, қырғауыл, буылдырық және т.б. Маусымдық келіп-кетуші құстар кезігеді. Бұл аймақта 62 түрі сүт қоректі жануарлар, ұялаған құстардан жүзден аса түрі, көптеген бауырмен жорғалаушылар мекен етеді. Олардың көбісі Қызыл кітапқа енгізілген болып есептеледі. Шарын өзенінің бойынан су құстарын да кездестіруге болады.
Солардың бірі су құзғыны (баклан) Қазақстанның оңтүстік аймағында тұрақты, ал солтүстігінде сирек кездеседі. Наурыз айында ұшып келіп қазан-қарашада жылы жаққа ұшып кетеді, 3-5 жұмыртқа салып оны қоразы мен мекені кезектесіп шайқайды, 28-30 күнде балапан шығарып, балапанын қоректендіреді. Шарын өзенінің бойында сирек болса да кездеседі. Қазақстанда су құзғынының екі түрі таралған. Сонымен бірге қорықтың далалық аймақтарында жамансарыны кездестіруге болады. Ол қаршыға тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Ұсақ кеміргіштермен, құстармен, кесіртке, бақалармен қоректенеді. Жаман сары жыл құсы науырыз-мамыр айларын да ұшып келіп, тамыз-қазанда жылы жаққа ұшып кетеді. 3-5 теңбіл түсті жұмыртқаны кезектесіп басып, 1 ай көлемінде балапан шығарады.
Жалпы Шарын шатқалындағы қайталанбас сұлу табиғат байлықтарын қорғап оны болашақ ұрпаққа жеткізу әрбір Қазақстан азаматының міндеті деп білемін.
Аслан Ақылбаев,
Шарын ұлттық паркінің инспекторы.