Бердібек әлеміне саяхат

Биылғы жылдың басында асқар Алатаудан бастау алып, Түркі дүниесінің астанасы Анадолыда жалғасын тапқан қазақ балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдық мерей тойын бүкіл ел-жұрт асыға күткені белгілі. Осынау қарымды қаламгердің мерейтойын ұлықтауға арналған ұлы той ақыры қасиетті Хантәңірі етегінде де келіп жетті. Күні кеше жөні де жолы да бөлек айтулы шара Нарынқол ауылындағы Б. Мұқай атындағы мәдениет үйінде зор мереймен аталып өтілді. Алыс-жақыннан келген қоғам қайраткерлері, қазақ әдебиетінің майталмандары, жазушының туған-туыстары, Бердібектің шығармаларымен сусындап өскен ел-жұрты ұлт әдебиеті алыбының шығармалары мен өмірінен сыр шертетін көрмелермен танысты.
Бердібек Соқпақбаевтың туғанына 100 толуына арналған игі шаралар ағымдағы жылдың басында басталғаны қалың жұртқа мәлім. Облыс көлемінде жазушы шығамашылығын насихаттау мақсатында жанды жұмыстар жүргізілді.
Білім ошақтарында, қоғамдық орындарда, жазушылар одағында көптеген игі істер жүзеге асырылды. Соның бір көрінісі жазушының «Өлгендер қайтып келмейді» романының түрік тіліне аударылуы. Бұл кітаптың тұсауы Нарынқолда мамыр айында кесілгеніне жалпақ жұрт куә. Сондай-ақ, аудан орталығы Нарынқолдағы жастар саябағына Бердібек Соқпақбаевтың атының берілуі, саябақ ортасынан облыс әкімінің қолдауымен еңселі ескерткішінің орнатылуы, басқа да танымдық дүниелер жазушы мерейтойына қатысты игі істердің бастамасы болғаны анық.

Бұл күні мәдениет үйінде ине шаншар орын болмағаны ақиқат. Айтылар ниет-тілек пен ыстық ықыластың шеті-шегі болған жоқ десе де болады.
Мерейтойдың беташары «Бердібек әлеміне саяхат» атты театрландырылған сахналық қойылыммен басталды. Бекжан Тұрыс, Бауыржан Қаптағаев, Ерлан Біләл, Еркебұлан Дайыров сияқты республикаға танымал сахна саңлақтары «Менің атым Қожа», «Қайдасың, Гауһар?», «Өлгендер қайтып келмейді.», «Балалық шаққа саяхат» сияқты туындыларын бейнелі түрде, көрермен назарына ұсынды. Саят Медеуов, Рамазан Стамғазиев, «Қоңыр тобы» сияқты өнер майталмандары әуелете ән шырқаса, мектеп оқушылары «Менің атым Қожа» кинофильміндегі Нұрғиса Тілендиевтің «Туған ел» әнін хормен айтып, көпшіліктің мерейін тасытты.
Жазушы өмірі мен шығармашылығына, өзгеден ерек болмыс бітіміне арналған «Болмысы бөлек Бердібек» атты екінші бөлімін Қазақстан Жазушылар Одағының төрағасы Мереке Құлкенов ашып, жүргізіп отырды. Алғаш болып мінбеге көтерілген Алматы облысы әкімінің орынбасары Болат Күренбеков Алматы облысының әкімі Марат Сұлтанғазиевтің құттықтауын жеткізді. Жазушының мерейтойына арналып облыс көлемінде жыл басынан бері атқарылып келген жұмыстардан хабардар етті. Жазушының қызы Самал Соқпақбаева әкесі туралы естеліктермен бөлісті.
Тағы бір айтар жайт мерейтой құрметіне биыл Алматы облысы әкімінің және Қазақстан Жазушылар одағының қолдауымен жазушының төрт томдығы жарық көрген еді. Кітаптардың тұсауын Облыс әкімінің орынбасары Болат Күренбеков, Қазақстан Жазушылар Одағының төрағасы Мереке Құлкенов және жазушының қызы Самал Соқпақбаева кесіп, жұртшылыққа ұсынды.
Келесі кезекте мінбеден орын алған Жазушымен тіршілігінде сыйласқан, ағалық ақылын тыңдап, шығармашылық жолын өздеріне үлгі еткен белгілі қаламгерлер Б.Соқпақбаев туралы мәнді де нәрлі әңгімелер өрбітті.
Дулат Исабеков, жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері:
– Құрметті аспантау аясының ақпейіл жұрты. Өздеріңіздің байырғы атамекендеріңіз Тәңіртау етегі қаламы қарымды таланттардан кенде болмағаны ақиқат. Мұқағали, Еркін, Сағат, Баққожа сияқты тұғырлы тұлғалар бүгінде елінің мақтанышына айналып отырғаны мәлім. Ал,Бердібек Соқпақбаевтың салған соқпағының жөні қашанда бөлек. Бердібек қазақ балалар әдебиетіне тыңнан түрен салған, балалардың мінез-құлқын шынайы өмірмен тығыз байланыстыра білген, қаламы арқылы шындыққа шырай берген талант иесі. Өзім Бекеңмен көп араласқан адаммын. Өтірікке жаны қас, шындықты сүйетін, қаламына тек шынайы өмірді еш бүкпесіз арқау ететіні аралас-құралас жүрген шақтарда анық аңғарғанмын. Өмірі қасіретті болса да, шығармасын қасиетке айналдыра білген жазушы ретінде бағаймын.- деген қаламгер жазушыға бүгін көрсетіліп отырған құрметтің орынды екенін ыстық ықыласымен жеткізді.
– Бердібек шығармаларын оқымаған, сол шығармалары арқылы адами құндылықты бойына сіңіруді мақсат етпеген қазақ баласы жоқ десем қателеспеймін.«Менің атым Қожаны» бала кезімізден оқып өстік. Бойынан балаға тән өрлік те, ерлік те, адами қасиет те, сүйіспеншілік те табылатын Қожаны өзімізге тәрбие ретінде қабылдадық. Бүгінде бұл фильм еліміз ғана емес, бүкіл әлемге танылды. Балаларымыз, тіпті немерелеріміз қуана асыға көретін сүйікті фильміне айналды. Бердібек шығармалары сонысымен құнды да асқақ.-деген ғалым-жазушы Құлбек Ергөбек Бердібектің болмысына ерекше тоқталып өтті. Кәдірбек Сегізбаев, Ұлықбек Есдәулет, Қазыбек Иса сынды қарымды қалам иелері, халық қалаулылары, қарындасы Несіпхан Аманбаева жазушы туралы өздерінің ой-пікірлерін ортаға салды. Балалар жазушысына арналып осыған дейін атқарылған жұмыстарға қанағат білдіре келе, алда шешімін күткен мәселелерді де жұртшылықтың ойына салды. Осы шараны ұйымдастыруға барынша мүдделілік танытқан азаматтарға, Жазушылар одағына, Алматы облыстық әкімдігіне, Райымбек ауданының басшы азаматтрарына алғыстарын айтты.
Жалпы қауымның ыстық ықыласына бөленген мерейтой «Ұлт әдебиетінің алыбы» атты республикалық ақындар айтысына жалғасты. Араға 30 жыл салып барып қайта жалғасып отырған айтыстың да айтыс десе ішкен асын жерге қоятын қалың қауым үшін де алар орны зор болды.
Иә, Аспантау өңірінде, қасиетті Тәңіртау етегінде Қазақ балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың туғанына 100 жыл толуына арналған салтанатты шара көпшіліктің көзайымына айналып, жүректерге жол тапты. Сөйтіп, жазушының қасіреттен қасиетке айналған шығармалары мәңгілік екендігін дәлелдеді.
Балалар әдебиетінің алып бәйтерегі Бердібек Соқпақбаевтың туғанына 100 жыл. Қазақ әдебиетіне өзгеше өрнек, ғажайып сыр-сипат алып келген көрнекті жазушының мерейтойы биыл ЮНЕСКО көлемінде тойлануда. Жыл басынан басталған мерекелік іс-шаралар легі туған ауылы Нарынқолда жалғасын тапты.
Қуанышқа жиналған қалың қауымның ыстық ықыласына бөленген мерейтой «Ұлт әдебиетінің алыбы» атты Алматы облысы мен Жетісу облысы ақындарының республикалық командалық айтысын көпшілік асыға күтті. Алматы облыстық «Аманат» партиясының қолдауымен араға 30 жыл салып барып аспантау аясында қайта жалғасқан киелі өнердің айтыс десе ішкен асын жерге қоятын қалың қауым үшін де алар орны зор болды. Алматылық Жақсылық Орынбасар, Айым Асылбекқызы, Айбын Жамали, Шынарбек Тұрсын, Жетісулық Жалғас Садырұлы, Ұларбек Минатқан, Қазыбек Жеңісқан, Сырым Әуезхан сияқты осыған дейінгі талай сайыстарда шашасына шаң жұқтырмаған орақ ауыз, от тілді ақындар сахна төрінде қайым айтыс, қыз бен жігіт айтысы, түре айтыс, сүре айтыс сияқты ұлттық дәстүрге негізделген түрлері бойынша шеберлік байқасты. Сөз зергерінің өмірі мен шындыққа шырай берген шығармаларын көркем ой, кестелі сөзбен өрнектеді. Қызыл тілдің тиегін ағытып, киелі өнердің отына май құйды. Алматылық Тілеулес Құрманғалиев, Серік Сүйіндік, Ербақ Құрметжан, Мейірбек Әзімбаев, Жетісу облысынан келген Бейбіт Мұсаев, Жұмағазы Жайық, Ләззат Жаманова, Самат Жанғазы сияқты дәстүрлі ән өнерін дәріптеушілер мен жыршы, термеші, күйшілер көмейлерінен әсем әуен ұшырып, сахна төрінде қалықтатты. Домбыра шанағынан күмбірлете күй төгіп, өнер сүйер қауымның көңілін жаулады.
Айтысты айтулы өнердің саңлағы, ҚР Паламенті мәжілісінің депутаты, филология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, «Құрмет» орденінің иегері Аманжол Әлтай жүргізді. Айтыс ақындары мен жыршы термешілердің халықаралық одағының басқарма төрағасы Жүрсін Ерман төрағалық еткен қазылар алқасы айтыс ақындары мен әнші-күйшілердің өнерлеріне әділ қазылық жасады. Айтысты да, ән, терме, күйді де ұлт әдебиеті алыбының рухымен орайластыра білген екі команданың өрнекті өнерді өрге жүздірудегі шеберліктері өнер сүйер қауымның тарапынан жоғары бағаланды. Дегенмен, ұлттық дәстүрді дәріптеудегі ақындар мен жыршы-күйшілердің жетістік-кемшіліктері қазылар назарынан тыс қалған жоқ. Таразы талқысына салынып, әділ сараланды. Қортындысында жарыстың барлық шарттарын талапқа сай орындаған Алматы облысының командасы бірінші орынды жеңіп алды. Ал, Жетісулықтар екінші орынды қанағат тұтты. Осы күні кешкісін аудан әкімдігі ғимаратының алаңында ұйымдастырылған өнер жұлдыздарының Гала концерті де құлақтан кіріп, бойды алды. Жүректерге жол салды.
Мерейтойдың екінші күні Бердібек Соқпақбаев атындағы Жастар саябағында жалғасты. Саябақтың ортасына жаңадан орнатылған жазушы ескерткішінің ашылуына куә болуға асыққан қалың қауым белгілі орынға ертелеп жиналды. Қоғам қайраткерлері, Парламент депутаттары, қаламгерлер, осы өңірден шыққан танымал азаматтар жазушының жерлестерімен бірге ескерткіштің ашылу салтанатын қуаныш етісті. Мерейтойға Астана төрінен Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаевтың арнайы келіп, көптің қуанышына ортақ болуы да қалың қауымның ризашылығын тудырды. Шара жазушы ескерткішінің ашылуымен басталды. Ескерткішті ашу құрметіне ие болған Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев, Алматы облысының әкімі Марат Сұлтанғазиев, Қазақстан Жазушылар одағының басқарма төрағасы Мереке Құлкенов, жазушының қызы Самал Соқпақбаева ескеркіштің лентасын қиып, ақ жабуын төмен түсірді.
Жалғасы 6-7 бетте.
Басы 1-5 беттерде.
Бас-аяғы 2,85 м. Тұғыры 1,75м, барлығы 5 метр биіктікке жуықтайтын, суқағарын оң қолының қарына іліп, «-Мен өлген жоқпын. Өздерің арқылы шығармашылық ғұмырымды мәңгіге жалғау үшін, мінеки орталарыңа қайтып келдім»,- деп күлімсіреп қарап тұрғандай. Еңселі мүсін көпшілікті сөз ұстасының сүйікті балаларымен, қалың оқырмандарымен қайта қауышып, орталарына қайта оралғандай әсерге бөледі.
Ескерткіштің ашылу салтанатында алғашқы сөзді Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының төрағасы Мәулен Әшімбаев алды:
– Құрметті қауым! Қадірлі ағайын! Биыл қабырғалы қаламгер, Қазақ балалар әдебиетінің классигі, өздеріңіздің жерлестеріңіз Бердібек Соқпақбаевтың туғанына 100 жыл толып отыр. Бүгін бәріміз осы мерейтойға орай ұйымдастырылған маңызды шараға жиналып отырмыз. Мемлекет басшысының тапсырмасымен жазушыға орнатылған ескерткіштің ашылу рәсіміне қатысып, Президенттің сәлемін жеткізу үшін орталарыңызға арнайы келдік,-деген Мәулен Сағатханұлы Қасым-Жомарт Тоқаевтың құттықтау хатын қалың қауымға оқып берді.
«Биыл туғанына 100 жыл толып отырған аса көрнекті қаламгер Бердібек Соқпақбаев Қазақ балалар әдебиетінің дамуына өлшеусіз үлес қосқан қарымды қаламгер. Жазушының «Менің атым Қожа» хикаяты оқырмандарымен қалай етене қауышса, осы аттас түсірілген кинофильм де қазақ киносы тарихында алғаш рет КАН фестиваліне қатысып, арнайы жүлдеге ие болды. Бердібек Соқпақбаев Қазақ әдебиетіне ешкімге ұқсамайтын қолтаңба қалдырды. Ардақты азаматтың есімін ұлықтап, еңбегін ел жадында жаңғырту – бәрімізге ортақ парыз. Осы орайда жазушының 100 жылдығы ЮНЕСКО-ның атаулы күндер тізбесіне енгізілуі және туған жерінде сәулетті ескерткішінің бой көтеруі әйгілі сөз зергеріне деген қадір-құрметтің белгісі. Қаламгердің өзіне ғана емес, оның кейіпкеріне де ескерткіш орнату өте сирек кездесетін оқиға. Астана төрінде тұрған Қожаның мүсіні Соқпақбаев шығармаларының ұлт руханиятында ерекше орын алатынын көрсетеді. Балалар әдебиетінің бәйтерегі атанған классик жазушының сөз өнеріне деген айрықша таланты мен талғамы жас қаламгерлерге әрдайым үлгі-өнеге. Ал, оның мол мұрасы әлі талай ұрпаққа рухани азық болары сөзсіз. Төл әдебиетіміздің тұғырлы тұлғасына қойылған еңселі ескерткіш құтты болсын!»
Мемлекет басшысының құттықтау хатын қалың қауымға оқып берген Сенат төрағасы өз тарапынан да жазушыға деген ықыласын жеткізді.
– Қазақ әдебиетінде шоқтығы биік қаламгерлер аз емес. Сол қатарда Бердібек Соқпақбаевтың тұлғасы мен шығармашылығы өзгелерден әрдайым дараланып тұратыны анық. Соқпақбаев әдебиетімізді жаңа биікке көтерген тұлға. Ол көзінің тірісінде классик жазушы ретінде мойындалып, балалар әдебиетінің бәйтерегі деген атаққа ие болды. Жазушы қай шығармасында да адалдық, шынайылық, әдептілік, қайырымдылық сияқты адам бойындағы ең асыл қасиеттерді дәріптеді. Осы орайда жазушының есімін ұлықтау баршамыз үшін маңызды міндет. Қаламгердің ғасырлық тойын атап өтудегі негізгі мақсат та осы. Бүгін ашылып отырған еңселі ескерткіш те ұлы тұлғаның бейнесін мәңгілік етуге қызмет ететіні сөзсіз. Құрметті ағайын! Баршаңызды қаламгердің ескерткіші ашылуымен тағы да құттықтаймыз! Ұлтымызға рухани бағдар болатын осындай ұлы тұлғалардың есімін ұлықтау белсенділік пен салихалы сабақтастықтың жарқын көрінісі. Сондықтан алдағы уақытта да осы бағыттағы игі істер еселене береді деп сенеміз. Әрдайым осылай ұлт руханияты мен төл ұлыларымыздың тұғыры бекем болсын! Қаламгердің рухы шат, шығармашылық ғұмыры мәңгілік болсын! Қазақ әдебиеті жасай берсін,- деген Сенат төрағасы қалың қауымға тілек-ниетке толы ықыласын арнады.
Келесі кезекте сөз алған Алматы облысының әкімі Марат Сұлтанғазиев Жазушы мерейтойына арналып облыс көлемінде жүзеге асырылған игі істерден хабардар етті. Алдағы мақсат-міндеттермен таныстырды. Көпшілікті мерейлі қуаныштарымен құттықтап, жақсылықтар тіледі. Қазақстан Жазушылар одағының басқарма төрағасы Мереке Құлкенов өз тілегін білдіре келе, алдағы уақытты сөз зергерінің мұрасын жалғастыру мақсатында әр ауылға арналған балалар экспедициясын ұйымдастыру туралы ойын жеткізді. Шешімін күткен басқа да мәселелерді жұртшылықтың есіне салды. Жазушының қызы Самал Соқпақбаева әкесінің адами құндылықтарға толы қадір-қасиеттерін сөз етті. Сонымен қатар жазушының мүсінінің шығармашылық, рухани тұрғыда сомдалуына, халықтың көңілінен шығатындай тұрғыда жасалуына ізденісті еңбектерін арнаған Тимур Мирасұлы Ермұханбетов пен Айдос Сәбитұлы Бүркітбаевтай ескерткіш авторларына шынайы алғыс сезімін жеткізді. Дендеріне саулық, шығармашылық табыстар тіледі.
Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев бастаған мерейтой меймандары ескеркіштің ашылу салтанатынан кейін қарағай көшеттерін отырғызды.
Сапар аясында Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев бастаған делегация Қарасаз ауылына арнайы ат басын бұрып, Мұқағали Мақатаевтың әдеби-мемориалдық музейіне барды және өңірдің дарынды жастарын қолдауға арналған Өнер мектебінің ашылу рәсіміне қатысты.
– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев «Аға буынның өнердегі жолын қазіргі жастарымыз да лайықты жалғастырып келеді. Осы сабақтастықты сақтау өте маңызды» деп атап өткен болатын. Қасиетті мекен Райымбек ауданын, оның ішінде әсіресе Қарасаз ауылын білмейтін жан жоқ шығар. Сүттей ұйып, ұлттық болмысынан айрылмаған Нарынқол өңірінің киелі топырағынан елім, жерім деген азаматтар дүниеге келген. Әр қазақтың жүрегінен орын алған мұзбалақ ақын Мұқағали Мақатаев, бүгін мерейтойы дүркіреп өтіп жатқан, халқымызға Қожаны берген жазушы Бердібек Соқпақбаев, ақын Еркін Ібітанов, айтыс ақыны Оразалы Досбосынов, актёрлер Асқар Наймантаев пен Бауыржан Қаптағай кейінгі ұрпаққа өшпес із қалдырса, Қазақстанның еңбек сіңірген әртістері Қанат-Айткүл Құдайбергеновтер, Сұлушаш Нұрмағамбетова, «Азияның үздік актері» атанған Еркебұлан Дайыров, продюсер, режиссер, сценарист Сержан Молдасанұлы және танымал әнші Нұрлан Албан қазақ өнерінің белді өкілдері. Біздің мәдени мұрамыз – ата-бабадан мирас болған ұлттық болмыс пен өнерімізді ұмыт қалдырмаудың бір жолы оны жастарға үйрету. Осы 250 орындық өнер мектебі балалардың вокал, эстрада, дәстүрлі әндер, бейнелеу өнері, қолөнер, зергерлік қабілеттерін дамытатын болады. Ғимаратты салуға бюджеттен 990 млн.теңге қаражат бөлініп, өнерді шыңдауға қажетті барлық материалдық-техникалық жабдықтармен қамтамасыз етілді. Осы орайда, ашылып отырған өнер мектебінің әрқашан да балалар қуана келетін, өнерін шыңдайтын киелі мекен болатынына сенімім мол, -деген Мәулен Сағатханұлы өнерлі шәкірттерге ақ тілегін арнап, Өнер мектебіне музыкалық пианино аспабын сыйлады.
Сенат төрағасына ғимаратты мектеп директоры Бақыт Раева таныстырып өтті. Ғимаратты аралап көрген облыс әкімі Марат Елеусізұлы мектеп ұжымына алдағы жұмыстарына сәттілік тілеп, 15 домбыраны сыйға тартты.
Тәуелсіз еліміздің мол мұрасын, өшпес туындыларын халқына қалдырған тау тұлғалы жазушы мерейтойының ресми бөлімі Сарыжаз ауылында жалғасты. Алғашқы құттықтау сөз алған ҚР Парламенті Сенатының төрағасы Мәулен Әшімбаев:
– Ұлтымызға тән жасампаздық, қазақ қаламгерлерінің алып шоғырын тарих сахнасына алып шықты. Сол тегеурінді толқынның ішінде жазушы Бердібек Соқпақбаевта болды. Бірақ, оның жолы өзгелерге ұқсаған жоқ. Шын мәнінде жазушының тұлғасы мен шығармашылығы өзгелерден әрдайым дараланып тұратынын байқау қиын емес. Бердібек Соқпақбаевтың көпшілік бара бермейтін балалар әдебиетіне ден қоюы осы сөзімізге дәлел,-дей келе ұлттың рухани қазынасына айналған көрнекті тұлғалардың есімін ұлықтау және оларды өнегелі өмірін кеңінен зерделеп, дәріптеу аса маңызды екенін атап өтіп, қалың көпшілікті сөз зергерінің мерейтойымен құттықтады.
Марат Сұлтанғазиев, Алматы облысының әкімі:
-Бердібек Соқпақбаев-ұлт әдебиетін әлемдік деңгейге көтерген қаламгердің бірі және бірегейі. Жазушының тамаша туындылары әлі де жас буынның кәдесіне жарап, өмірге деген құлшынысын арттырып, әділдік үшін күресуге үндеп келе жатыр. Қазақ руханиятына өшпес мұра қалдырған жерлесімізді әлем мойындап, мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде тойлануда. Бұл- ең алдымен жазушыға деген, тұтастай алғанда елімізге деген үлкен құрмет!
Жалғасы 7 бетте.
Басы 1-5-6 беттерде.
Бердібек туралы айтылып, жазылып жатқан дүниелер аз емес. Солай болуы керек те. Күндермен көркейе, жылдармен жаңғыра түсер Бердібектану әлемінің болашаққа қарай арнасын сала берері де хақ. Бүгінгі той ұлт әдебиетінің тойы! Мемлекет басшысы төл әдебиеті¬міз¬дің дамуына ерекше көңіл бөліп келеді. Осы орайда біртуар тұлға Бердібек Соқпақбаевтың мерейтойын туған өлкесінде жоғары деңгейде атап өтіп, жазушының шығармаларын және өнегелі өмірін ел арасында дәріптеп, есімін ұлықтау- біздің абыройлы міндетіміз. Ұлт мәде¬ниеті мен әдебиетіне сіңірген ұшан-теңіз еңбегін бағалау бұл бастамалармен ғана шектелмей, жазушының шығар-машылығын насихаттау болашақта да жалғаса береді,- деген өңір басшысы аты аңызға айналған жазушыны ұлықтау кешінде көпшілікті құттықтай отырып, елімізге береке-бірлік, татулық пен ынтымақ тіледі.
Қазақстан Жазушылар одағының басқарма төрағасы, жазушы Мереке Құлкенов:
– Қазақ айтады: «Қырдағы ел тойланатын, ойдағы ел ойланатын» той болып жатыр. Қазақтың бір жаман әдеті бар, бірақ ол түзеледі ғой деп ойлаймын. Мына тірісінде талантты тану жағынан қазақ кішкене кемшін қалып жатады. Қазаққа Бердібек Соқпақбаев жиырма шығарма қалдырды, жиырма шығарманың әр қайсысын классикалық шығарма деп айтуға болады. Өйткені ол кісі совет үкіметі кезіндегі социалистік-реализмге қарсы болған жалғыз жазушы. Ол өтірік парткомды, өтірік директорды, өтірік коммунистік партия мүшелерін мақтап ештеңе жазған жоқ. Ол өзі айтады: «Өзім туралы жазатын жалғыз жазушымын» деп. Шынында да солай еді. Оның бойындағы осы бір керемет қасиет қазір бүкіл қазаққа керек қасиет деп ойлаймын. Бүкіл қазақтың жазушысы дәл осы Бердібек ағамыз сияқты дүниелер жазса, қазақтың шығармалары бүкіл әлемге тарайтын еді. Бердібек ағамыздың шығармалары 70 елге аударылған жазушы. Бердібек Соқпақбаев дегенде біз бір әділдікті, қайсарлықты, жағымпаздықтан адалдықты сезіп тұрамыз. Неге олай? Себебі, ол кісі тек ғана шындықты айтуға тырысты. Содан таяқта жеді. Ташкентте болып жатқан Азия жазушыларының конференциясына телеграмма соққан жалғыз қазақ- Бердібек Соқпақбаев. Содан ол қуғында көрді, сүргінде көрді. Көзінің тірісінде кеудесіне бір награда тақпаған адам, бірақ әділдік қашанда жеңеді. Біз ел болып, тәуелсіз болғаннан кейін өзіміздің ұлы жазушымызды ұлықтап жатырмыз. Тойларың тағы да құтты болсын!
Жанарбек Әшімжан, мәжіліс депутаты:
-Қадірлі ел ағалары, қадірлі жерлестер! Құрметті Мәулен Сағатханұлы! Құрметті Самал Бердібекқызы! Қазақ әдебиетінің ұлы тұлғасы Бердібек Соқпақбаевтың ұлы тойы құтты болсын! Заманында мына күре жолмен Мақатаев дейтін ұлт әдебиетіне сол кезеңде беймәлім ғана бозбала осы жолмен кетсе, мына жолмен Соқпақбаев дейтін азамат сол болашаққа өзі бет алып, Алматыға жол тартқа. Кейін сол берісі қазақ әдебиетінің арысы әлем әдебиетінің ең биік нүктелеріне барып, өздерінің жұлдыздарын жақты. Сол екі тұлға бастаған соқпақ күні бүгінгі дейін кезең-кезеңімен артынан Сағат Әшімбаев, Баққожа Мұқай, Еркін Ібітанов, Айтақын Әбдіқал, Тұрлыбек Мәмесейітов. Осы ұлт өнерін әдебиетімізге не бір тұлғаларды сыйлады бұл өлке. Күні бүгінге дейін тәуелсіз қазақ әдебиетіне қазір жанкешті еңбек жатқан менің ардақты әріптестерім, бауырларым Қанат Әбілқайырмен Бейбіт Сарыбайға дейін ақ адал еңбек етіп жатқан қаламгерлер қауымының тойы деп есептеймін. «Өлгендер қайтып келмейді» деген ұғым қалдырған сөз. Алайда Бердібек Соқпақбаев рух болып оралды, себебі Нарынқолдың орталығына, Тянь-Шаньның бес Алатауын қолтығын аяңдай басып келіп, орталыққа өзі тұрып, ел-халыққа асқақтап, биіктен қарап тұрған Соқпақбаевқа куә болдық. Бұл уақыт өтсе де, өзінің бағасын алған кезең деп ойлаймын. Бұл той осы жылдың басында қаңтардың 19 күні Алматы облысы әкімінің ұйымдастыруымен ресми түрде басталған, содан кейін Аспантаулар әлемінде ғана емес, Қазақстанның түкпір-түкпірінде әр түрлі форматтарда Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдығы аталып келеді. Бұл ұлт әдебиетінің Соқпақбаевқа деген соның әріптестері бірігіп жүріп, әр түрлі тағдыр кеше жүріп, ұлт әдебиетін жасаған кешегі Әбдіжәміл Нұрпейісовке, Тахауи Ахтановқа, Зейнолла Қабдоловқа, Әбіш Кекілбаевқа, Мұқағали Мақатаевқа, әр кезеңдерде әдебиетке еңбек еткен тұлғаларға деген құрмет деп мен өзім бағалаймын. Жазушы болған соң, өзінің күйініші болады, өзінің сүйініші болады, тағдыры болады, мұңы болады, бірақ кез-келген қаламгер шын қаламгер, кәсіби қаламгер өзінің жеке басындағы тағдырларды елдің, ұлттың, мемлекеттің тағдырынан әлдеқайда биік қойған емес. Соның айқын бір дәлелі- Бердібек Соқпақбаев ешқашан өтірік жазған жоқ, өзін жазды, кейіпкерлері бүгінде арамызда жүр. Бердібек Соқпақбаев ақ адал, тап-таза сәби болмысты азаматтарды осы өлкедегі, еңбекқор жандарды, батырларды, еңбеккерлерді, ақындарды жырлады. Сол арқылы кәсіби әдебиеттегі үлкен қозғалыс жасады. Сондықтан, Бердібек Соқпақбаевтың тойы алдағы уақытта ЮНЕСКО деңгейінде өзінің бір тиянағын табады. Бұл той ас ішіп, аяқ босататын емес, ойланатын, біздің жазушылар қауымы, зиялы қауымын қайыра бір өзінің ұстанған бағыт-бағдарын таразыға салатын, сараптайтын, қоғамға, мемлекетке қатысты ұстанымдарын айқындайтын ойланатын той болады ғой деген үміттеміз. Сондықтан, Бердібек Соқпақбаевтың тойы құтты, қайырлы болсын!
– Қаламгердің шығармашылық жолы кейінгі ізбасарларына жарқын үлгі. Балалар еңбегін болашаққа жеткізу, оны насихаттау бүгінгі ұрпақтың басты борышы деп білеміз. Құрметті Самал Бердібекқызы! Үлкен қайраткердің есімін ел есінде жаңғыртуда сіздің еңбегіңіз зор, әдебиет әлеміне қосқан үлесіңізбен еңбектеріңіз көпке үлгі. Тұлпарыңыз құтты болсын!- деген Алматы облыстық ардагерлер төрағасының орынбасары Ілияс Сүгіров жазушының қызы Самал Соқпақбаеваны ортаға шақырып, автокөліктің кілтімен сертификатын табыс етті.
«Артында ұрпағы бардың өзі бар» деген даналық халқымызда бекер айтылмаса керек.
– Әкемнің шығармашылық еңбектерін еске алып, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен, қолдау білдірген сенат төрағасы Мәулен Әшімбаевқа, облыс әкімі Марат Сұлтанғазиевпен Райымбек ауданының әкімі Берік Фатықұлына және ат салысқан барша азаматтарға алғысымды білдіремін! Бұл мерейтойды өткізу ең бастысы біздің өсіп келе жатқан ұрпағымыз үшін маңызды деп ойлаймын. Менің әкем қаншама шығармалар, кітап жазды. Бәрі өз өмірінен алынған жағдайлар. Ешбір ойдан шығарылған жазып көрмеген. Білімге, кітапқа құштар болатын,- деген Самал Бердібекқызы жиналған қауымға үлкен ризашылығын білдірді.
Қазақ халқының абзал ұлдарының бірі де бірегейі Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдық мерейтойына арналған іс-шара белгілі өнер майталмандары мен облыс өнерпаздарының концерттік бағдарламасына ұласты. Қазақстанның Халық әртісі Рамазан Стамғазиев «Дариға-дәурен» әнімен даланы әуелетсе, ҚР Еңбек сіңірген әртісі Секен Тұрысбек домбыра үнімен «Көңіл толқыны» күйін күмбірлетті. «Сазген» фольклорлық- этнографиялық ансамблі, «Құлансаз» би ансамблі, ҚР Еңбек сіңірген әртістері Қанат-Айтгүл Құдайбергеновтер мен әнші Шара Әденқұл халық әндерінен ән-шашу орындады.
Бұл күні ұлттық спорттық ойындары назардан тыс қалмады. Дала төсінде қыз-жігіттер алтыбақанда тербелсе, жиырмаға жуық балуандар боз кілемде күш сынасты. Қазақ әдебиетінің классигі, жазушы Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдығына орай өткізілген қазақ күресінен түйе балуандар арасында бірінші орынды Жамбыл облысынан келген Қырықбай Ғалымжанға «Лада Гранта» автокөлігімен «Бердібек Соқпақбаев атындағы» титулдық белбеуі бұйырды. Екінші орынды Абай облысының намысын қорғаған Әділ Оразбаев балуаны түйені жеңіп алса, үшінші орынды Алматы облысының балуаны Мәди Еділбаев 500 мың теңгені иеленді. Барлық жеңімпаздарға «Бердібек Соқпақбаев атындағы» медальдармен кубоктар табыс етілді.
Бәйге десе, ішкен асын жерге қоятын қазақ жұрты құнан бәйге, топ бәйге, кіші аламан бәйгемен үлкен аламан бәйгенің де куәсі болды.
Кіші Аламан бәйгесінің қортындысы бойынша бас жүлде «Аламан қара», ат иесі Сағынбесов Сырым, шабандозы Ержігіт, (Кеген ауданы). «Шевролет-Кобальт» автокөлігінің кілті табысталды. Екінші орын «Баққұс», ат иесі Марат Ерлік, шабандозы Ершат, (Сарыжаз ауылы) бір жарым миллион теңге, үшінші орын «Томирис», ат иесі Искаков Сайранбек, шабандозы Айқын, (Қайнар ауылы) бір миллион теңгені қанжығасына байлады.
Үлкен Аламан бәйгеде бас жүлдені Балқаш ауданынан келген «Асу» атты тұлпар оқ бойы озып шықты, ат иесі Сәтбаев Сапарғалимен шабандозы Санжар Еріковке «Haval» автокөлігінің кілті табысталды. Екінші орын Түркістан облысынан келген «Ботагөзге» бұйырды. Ат иесі Нұрбол Айдарұлымен шабандозы Асылжан Тоқтарбаевқа бір жарым миллион теңге табысталса, үшінші орын «Айсуат» атты сәйгүліктің иесі, Алматы қаласынан келген Мыңбаев Бақытбекпен шабандозы Әділбек Мыңбай бір миллион теңгені місе тұтты.
Марапаттау рәсімінде жеңімпаздарға ақшалай сыйлықтармен арнайы кубоктарды мәжіліс депутаттары Жанарбек Әшімжан, Максим Рожинмен Райымбек ауданының әкімі Берік Дүйсенбаевтар табыс етті. Әйгілі атбегі Қонысбай ақсақалмен бәйгенің көрігін қыздырып, кеш тізгінін ұстаған айтыскер ақын Бақыт Жағыпарұлының иықтарына аудан басшысы Берік Фатықұлы иықтарына шапан жауып, зор құрмет көрсетті.
Осылайша екі күнге созылған жазушының ұлан-ғасыр тойы Нарынқолмен Сарыжаздың алабында дүркіреп өтті. Қазақтың көрнекті жазушысы, балалар әдебиетінің туындылары, аса бай мұрасы ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, халық санасында одан сайын асқақтай берері сөзсіз!
Жұмабек ТҰРДИЕВ,
Дәурен ЕРМЕКБАЙ,
Райымбек ауданы.